Na tej witrynie przykłady z różnych języków zwykle podaje się w transliteracji na alfabet łaciński, z dodatkiem odpowiednich znaków diakrytycznych. Transliteracja jest sposobem przekładu jednego sposobu pisma na inny, i nie musi oddawać rzeczywistej wymowy. Aby się o tym przekonać, wystarczy porównać zasady wymowy rosyjskiej i transliteracji rosyjskiej cyrylicy (grażdanki).
Transliteracja cyrylicy
W języku serbsko-chorwackim używa się zarówno cyrylicy, jak i alfabetu łacińskiego (obecnie z przyczyn czysto politycznych mówi się o odrębnych językach serbskim, chorwackim, bośniackim, ale z językoznawczego punktu widzenia taki podział jest całkowicie bezzasadny). Dla tego języka nie potrzeba zatem tworzyć osobnej transliteracji.
Transliteracja używana na tej witrynie dla innych języków słowiańskich używających cyrylicy, jest zasadniczo zgodna z systemem serbsko-chorwackim. Należy jednak zwrócić uwagę na różnice, zwłaszcza pomiędzy językiem rosyjskim a ukraińskim. Różnice te spowodowane są przyczynami natury fonetycznej.
| а | a | ї | ji (ukr.) | у | u |
|---|---|---|---|---|---|
| б | b | й | j (brus., bułg., ros., ukr.) | ў | ŭ (brus.) |
| в | v | ј | j (mac., s-ch.) | ф | f |
| г | g (bułg., mac., ros., s-ch.), h (brus., ukr.) | к | k | х | x (brus., ros., ukr.), h (bułg., mac., s-ch.) |
| ґ | g (ukr.) | л | l | ц | c |
| д | d | љ | lj (mac., s-ch.), także ľ | ч | č |
| ђ | đ (s-ch.) | м | m | џ | dž (mac., s-ch.), także ǯ |
| ѓ | ǵ (mac.) | н | n | ш | š |
| е | e | њ | nj (mac., s-ch.), także ň | щ | šč (ros., ukr.), št (bułg.) |
| ё | ë (brus., ros.), także jo | о | o | ъ | ʺ (ros.), y (bułg.) |
| є | je (ukr.) | п | p | ы | y (brus., ros.) |
| ж | ž | р | r | ь | ʹ (brus., bułg., ros., ukr.) |
| з | z | с | s | э | è (brus., ros.) |
| ѕ | dz (mac.), także ʒ | т | t | ю | ju (brus., bułg., ros.) |
| и | i (bułg., mac., ros., s-ch.), y (ukr.) | ћ | ć (s-ch.) | я | ja (brus., bułg., ros.) |
| і | i (brus., ukr.) | ќ | ḱ (mac.) | ’ | ʺ (brus., ukr.) |
Uwagi:
- kolejność liter zasadniczo odpowiada kolejności alfabetycznej w poszczególnych językach,
- apostrof ’ nie jest literą, ale jest używany w piśmie białoruskim i ukraińskim (jako znak rozdzielający),
- w alfabecie ukraińskim miękki znak ь występuje na końcu po я,
- akcent znaczony jest znakiem akutu; znak ê oznacza akcentowaną literę э w brus. i ros.
Dla staro-cerkiewno-słowiańskiego istnieje i jest powszechnie stosowany system transliteracji, w wielu punktach zbliżony do systemu używanego dla języka rosyjskiego. Jery ъ oraz ь (oznaczające w scs. samogłoski, a nie znaki modyfikujące wymowę spółgłoski) nie są zastępowane literami łacińskimi, dla oddania jacia ѣ używana jest litera ě, prejotowane ѥ oddawane jest przez je, dla jusów ѧ, ѩ, ѫ, ѭ stosuje się odpowiednio ę, ję, ǫ, jǫ. Zob. też artykuł o pismach słowiańskich.
Zasady transliteracji dla języków niesłowiańskich używających cyrylicy są różne. Punktem wyjścia jest transliteracja dla języka rosyjskiego.
W transliteracji współczesnego jęz. mongolskiego należy odnotować następujące różnice: е – je, ё – jo, ж – ǯ, з – ʒ, ө – ö, ү – ü, э – e.
Artykuł został opublikowany także na witrynie autora pod adresem http://grzegorj.5v.pl/lingwpl/translit.html