Zebrał Grzegorz Jagodziński, autor internetowej gramatyki języka polskiego i kursu języka polskiego dla cudzoziemców.
| skrót, wyraz lub wyrażenie | znaczenie | |
|---|---|---|
| 1° v. | łac. | zob. primo voto |
| 2° v. | łac. | zob. secundo voto |
| 3° v. | łac. | zob. tertio voto |
| a.c. | łac. | zob. anno currente |
| a capite | łac. | od początku wiersza (dosł. od głowy) |
| a cappella | wł. | bez towarzyszenia instrumentów, chóralnie |
| a conto | wł. | na poczet, na rachunek |
| a contrario | łac. | przeciwnie, przeciwny (argument) |
| a fortiori | łac. | tym bardziej, tym słuszniej (o argumencie jeszcze lepszym od poprzedniego) |
| a fronte | łac. | posortowany normalnie, od pierwszej litery |
| a.i. | łac. | zob. ad interim |
| à la | fr. | wzorowany na…, podobny do…, w rodzaju…, na sposób… |
| a.m. | łac. | zob. ante meridiem |
| a posteriori | łac. | na podstawie doświadczenia, na podstawie faktów, z następstwa, przez indukcję |
| a priori | łac. | z założenia, niezależnie od doświadczenia, przez dedukcję, intuicyjnie |
| à propos [apropo] | fr. | przy okazji, przy sposobności, w związku z tym tematem |
| a.t. | łac. | zob. a tergo |
| a tergo | łac. | posortowany od końca, tj. od ostatniej litery |
| ab ovo ad malum | łac. | od początku do końca (dosł. od jajka do jabłka) |
| absens carens | łac. | nieobecny sam sobie szkodzi |
| ac | łac. | zob. a capite |
| ad acta | łac. | (odłożyć) między sprawy załatwione, do akt |
| ad calendas Graecas | łac. | (odłożony) na święty nigdy, na nie wiadomo kiedy |
| ad futuram rei memoriam | łac. | na zawsze, na wieczną pamiątkę |
| ad hoc | łac. | doraźnie, z potrzeby chwili |
| ad hominem | łac. | odnoszący się do osoby oponenta, a nie do jego argumentów |
| ad interim | łac. | tymczasowo, zastępczo, w zastępstwie |
| ad multos annos | łac. | sto lat (życzenia długiego życia) |
| ad patres | łac. | na tamten świat, dosł. do ojców (odejść, umrzeć) |
| ad perpetuam rei memoriam | łac. | na zawsze, na wieczną pamiątkę |
| ad personam | łac. | odnoszący się do osoby oponenta, a nie do jego argumentów |
| ad rem | łac. | do rzeczy, do tematu, bez dygresji |
| ad verbum | łac. | dosłownie |
| ad vocem | łac. | odnośnie ostatniej wypowiedzi oponenta, co się tyczy dopiero co poruszonej kwestii |
| alea jacta est | łac. | kości zostały rzucone, podjęto śmiałą i nieodwołalną decyzję |
| alias | łac. | czyli, inaczej zwany |
| Alma Mater | łac. | uczelnia macierzysta (dosł. karmicielka, matka karmiąca) |
| anno currente | łac. | w roku bieżącym |
| ante Christum natum | łac. | przed narodzeniem Chrystusa |
| ante meridiem | łac. | przed południem |
| argumentum ad hominem | łac. | atak personalny, zarzut natury osobistej |
| argumentum ad personam | łac. | atak personalny, zarzut natury osobistej |
| ars amandi | łac. | sztuka kochania |
| asinus asinorum | łac. | osioł nad osłami |
| au currant [o kurã] | fr. | na bieżąco |
| au naturel [o natürel] | fr. | w stanie naturalnym; nago |
| au pair [o per] | fr. | wyrównany usługami; o pracującej jako pomoc domowa w zamian za mieszkanie i wyżywienie |
| audi multa, loquere pauca | łac. | dużo słuchaj, mało mów |
| ave | łac. | witaj!, bądź pozdrowiony! |
| avete | łac. | witajcie!, bądźcie pozdrowiony! |
| bene est mihi, quod tibi bene est | łac. | jest mi dobrze, bo tobie jest dobrze |
| bon mot [bõ mo] | fr. | anegdota, przysłowie, krótkie opowiadanie itd., dosł. dobre słowo |
| bon ton [bõ tõ] | fr. | dobry ton; przykładny, nienaganny sposób życia, postępowanie zgodne z regułami towarzyskimi |
| bona fide | łac. | w dobrej wierze |
| BTW | ang. | zob. by the way |
| by the way | ang. | przy okazji, na marginesie |
| caetera desiderantur | łac. | reszta (dzieła) jest pożądana (reszty nie ma, reszta jest zagubiona) |
| caetera desunt | łac. | reszty (dzieła) brak (reszty nie ma, reszta jest zagubiona) |
| caeterum censeo Carthaginem esse delendam | łac. | dosł. a poza tym uważam, że Kartagina powinna zostać zniszczona (słowa Katona; pogląd wyrażany przy każdej okazji, z uporem) |
| carpe diem | łac. | nie marnuj mijających chwil; dosł. chwytaj dzień |
| carte blanche [kart blãsz] | fr. | wolna ręka, pozwolenie na podejmowanie decyzji, na działanie zgodnie z własnym życzeniem |
| c’est la vie! [selawi] | fr. | takie jest życie! |
| cf. | łac. | confer, porównaj |
| chapeaux bas [szapo ba] | fr. | kapelusze z głów (w ramach wielkiego szacunku) |
| charta non erubescit | łac. | papier wszystko przyjmie; dosł. papier się nie rumieni |
| cicer cum caule | łac. | groch z kapustą, pomieszanie z poplątaniem, zbiór rozmaitości |
| circulus vitiosus | łac. | błędne koło, definiowanie wyrażenia przez to samo wyrażenie, dowodzenie przesłanki przy jej pomocy |
| citissime | łac. | jak najszybciej, niezwłocznie |
| cito | łac. | szybko |
| clou [klu] | fr. | główny punkt programu |
| cogito ergo sum | łac. | myślę, więc jestem |
| comme ci, comme ça [kom si kom sa] | fr. | jako tako, tak sobie, od biedy ujdzie |
| comme il faut [kom il fo] | fr. | tak jak trzeba |
| conditio sine qua non | łac. | warunek nieodzowny, konieczny |
| contra spem spero | łac. | wierzę wbrew nadziei |
| corpus delicti | łac. | dowód rzeczowy |
| crux interpretum | łac. | krzyż komentatorów, trudne do zrozumienia miejsce tekstu w obcym języku |
| cui bono? | łac. | po co? komu to było potrzebne? na czyją korzyść? |
| cum grano salis | łac. | ze szczyptą soli, z odrobiną sceptycyzmu, nieco sceptycznie |
| cum laude | łac. | z pochwałą (na dyplomie o ukończeniu studiów) |
| CV | łac. | curriculum vitae, życiorys (zwłaszcza sporządzony na odpowiednim formularzu) |
| D.O.M. | łac. | Bogu najlepszemu i najwyższemu (skrót od Deo optimo maximo; częsta dedykacja w starych kościołach) |
| de dicto | łac. | na temat prawdziwości zdania, tego, co powiedziano; w logice: przeciwieństwo de re |
| de domo | łac. | z domu (w nazwiskach zamężnych kobiet żyjących przed laty) |
| de facto | łac. | w rzeczywistości, istotnie, naprawdę, rzeczywiście, w praktyce |
| de gustibus et coloribus non est disputandum | łac. | nie dyskutuje się o (ulubionych) smakach i kolorach, nie należy się spierać o upodobania |
| de jure (de iure) | łac. | na mocy prawa, według prawa; przeciwieństwo de facto |
| de novo | łac. | na nowo, od nowa, ponownie |
| de re | łac. | na temat prawdziwości rzeczy; w logice: przeciwieństwo de dicto |
| déjà vu [deża wü] | fr. | uczucie (złudzenie), że już widziało się daną sytuację, człowieka, rzecz (dosł. już widziany) |
| deus ex machina | łac. | sztuczne, zbyt łatwe rozwiązanie intrygi przez nieoczekiwane wydarzenie lub osobę |
| dictum acerbum | łac. | gorzkie słowa, gorzka prawda |
| dies bonus | łac. | dzień dobry |
| divide et impera | łac. | dziel i rządź; siej niezgodę, byś łatwiej mógł rządzić |
| dixi | łac. | ostrzegłem i uspokoiłem tym swoje sumienie, dosł. powiedziałem; skrót od dixi et salvavi animam meam |
| do ut des | łac. | daję, abyś i ty mi dał |
| dramatis personae | łac. | obsada; uczestnicy zdarzenia |
| dum spiro spero | łac. | nie tracę nadziei, póki oddycham |
| dura lex sed lex | łac. | twarde prawo, ale prawo |
| e.g. | łac. | exempli gratia, na przykład |
| e.i. | łac. | zob. eo ipso |
| ead. | łac. | eadem, w dziele tej samej autorki (dosł. u tejże)* |
| eaed. | łac. | eaedem, w dziele tych samych autorek (dosł. u tychże)* |
| ed. cit. | łac. | editio citata, wydanie wcześniej zacytowane; editione citata, w dziele wcześniej zacytowanym * |
| eid. | łac. | eidem, w dziele tych samych autorów (dosł. u tychże)* |
| en bloc [ã blok] | fr. | w całości, w sumie, ogółem |
| en face [ã fas] | fr. | (widziany) z przodu, twarzą do patrzącego |
| enfant terrible [ãfã teribl] | fr. | osoba niedyskretna, nietaktowna (dosł. okropne dziecko) |
| eo ipso | łac. | tym samym, dlatego właśnie |
| ergo | łac. | więc |
| errare humanum est | łac. | błądzenie jest rzeczą ludzką (refleksja lub usprawiedliwienie popełnionego błędu) |
| et al. | łac. | et alii, i inni (autorzy); et alia, i inne |
| etc. | łac. | et cetera, i tak dalej |
| ex aequo | łac. | po równo |
| ex cathedra | łac. | nieomylnie, bezapelacyjnie, bezdyskusyjnie, autorytatywnie, z katedry, z urzędu |
| ex definitione | łac. | (co wynika) z definicji (danego terminu), (co jest prawdziwe) na mocy przyjętego znaczenia |
| ex libris | łac. | z księgozbioru (kogoś) |
| ex nihilo | łac. | z niczego (powstały) |
| ex silentio | łac. | (argument) z niezajścia jakiegoś zdarzenia, z nieobecności jakiegoś przedmiotu itd. |
| exempli causa | łac. | dla przykładu, przykładowo, na przykład |
| exempli gratia | łac. | dla przykładu, przykładowo, na przykład |
| expressis verbis | łac. | w wyraźnych słowach, dobitnie, wyraźnie, bez ogródek |
| faux pas [fo pa] | fr. | gafa, nietakt, nieumyślne naruszenie zwyczaju, pomyłka, lapsus (dosł. fałszywy krok) |
| femme fatale [fam fatal] | fr. | kobieta przynosząca zgubę, nieszczęście, przez którą są same kłopoty |
| festina lente | łac. | śpiesz się powoli, nie działaj pochopnie |
| fin de siècle [fẽ dö sjekl] | łac. | koniec wieku, tendencje dekadenckie, schyłkowe, ekscentryczne, dziwaczne |
| finis coronat opus | łac. | koniec wieńczy dzieło |
| genius loci | łac. | atmosfera, klimat danego miejsca, dosł. duch władający miejscem |
| gloria victis | łac. | chwała zwyciężonym; parafraza powiedzenia vae victis |
| gnōthi seautón | gr. | poznaj samego siebie (napis nad wejściem do świątyni Apollina w Delfach) |
| graviora manent | łac. | najgorsze przed nami |
| habemus papam | łac. | mamy papieża, dokonano wyboru papieża |
| Hannibal ante portas | łac. | niebezpieczeństwo u bram, a my tracimy czas |
| hic et nunc | łac. | tu i teraz |
| hic sunt leones | łac. | miejsce nieznane, biała plama na mapie |
| hodie mihi cras tibi | łac. | dziś mnie (się to przytrafiło), jutro tobie (się przytrafi) |
| homo homini lupus | łac. | człowiek człowiekowi wilkiem (refleksja na temat podłej natury ludzkiej) |
| honoris causa | łac. | honorowy (stopień doktora nadany za zasługi) |
| i.a. | łac. | inter alia, inter alios, między innymi |
| i.e. | łac. | id est, to jest, czyli |
| ib. | łac. | ibidem, to samo, co ibid. (p.) |
| ibid. | łac. | ibidem, tamże, jak wyżej, w tym samym dziele, w zacytowanym poprzednio miejscu * |
| id. | łac. | idem, tenże (autor), w tym samym dziele, dzieło poprzednio (dopiero co) zacytowane, w dziele tego samego autora * |
| idem per idem | łac. | błędne koło, definiowanie przy pomocy terminu, który ma zostać zdefiniowany |
| ignorantia juris nocet | łac. | nieznajomość prawa szkodzi |
| ignotum per ignotum | łac. | błąd polegający na tłumaczeniu nieznanego terminu innym nieznanym terminem |
| illo tempore | łac. | w owym czasie |
| imprimatur | łac. | pozwala się drukować |
| in articulo mortis | łac. | w obliczu śmierci |
| in corpore | łac. | wszyscy, w całości, w komplecie |
| in duplo | łac. | podwójnie |
| in extenso | łac. | w całości, bez skrótów |
| in flagranti | łac. | na gorącym uczynku |
| in gremio | łac. | wszyscy, w całości, w komplecie |
| in honorem | łac. | na cześć |
| in loco | łac. | na (właściwym) miejscu |
| in memoriam | łac. | ku pamięci, na pamiątkę |
| in minus | łac. | na niekorzyść |
| in natura | łac. | w naturze (o zapłacie w towarach lub usługach) |
| in nuce | łac. | krótko, w streszczeniu (dosł. w jądrze orzecha) |
| in pectore | łac. | ten, którego papież zamierzał uczynić kardynałem |
| in persona | łac. | osobiście |
| in plus | łac. | na korzyść, na zwyżkę |
| in promptu | łac. | na poczekaniu, bez przygotowania |
| in silico | łac. | w symulacji komputerowej, za pomocą programu komputerowego |
| in situ | łac. | w środowisku naturalnym, w naturalnym miejscu, w pierwotnym położeniu |
| in spe | łac. | w zamiarze, spodziewany, oczekiwany, w przyszłości, mający zostać…, chcący zostać… |
| in statu nascendi | łac. | w stanie powstawania |
| in suspenso | łac. | w zawieszeniu |
| in toto | łac. | całkowicie, w całości |
| in triplo | łac. | potrójnie |
| in vino veritas | łac. | wino rozwiązuje język |
| in vitro | łac. | w laboratorium |
| in vivo | łac. | w organizmie, przyżyciowo |
| insigne cum laude | łac. | z nadzwyczajną pochwałą (na dyplomie o ukończeniu studiów) |
| interim | łac. | tymczasem, stan tymczasowy (używane także jako rzeczownik rodzaju nijakiego) |
| ipso facto | łac. | tym samym, w rezultacie, automatycznie, przez to |
| jr | ang. | junior, młodszy (syn osoby o tym samym imieniu i nazwisku) |
| jun. | ang. | zob. jr |
| keep smiling | ang. | zachowaj pogodę ducha |
| l.c. | łac. | zob. loc. cit. |
| l.s.c. | łac. | loco supra citato, w zacytowanym wyżej miejscu (to samo, co loc. cit.) |
| la donna è mobile | wł. | kobieta jest zmienna |
| last not least | ang. | na końcu, ale nie najmniej ważne; ostatni co do kolejności, ale nie co do znaczenia |
| lege artis | łac. | (wykonany) zgodnie z regułami (sztuki, np. leczenia), wedle wszelkich prawideł sztuki |
| licet | łac. | wolno (coś zrobić) |
| loc. cit. | łac. | loco citato, w zacytowanym poprzednio miejscu |
| loquitur quidquid in buccam venit | łac. | plecie, co mu ślina na język przyniesie |
| lupus in fabula | łac. | o wilku mowa; zjawił się ten, o którym mówiliśmy |
| magna cum laude | łac. | z wielką pochwałą (na dyplomie o ukończeniu studiów) |
| mane, thekel, phares | aram. | zapowiedź zagłady; dosł. policzone, zważone, rozdzielone |
| manu propria | łac. | własnoręcznie |
| manus manum lavat | łac. | ręka rękę myje |
| mea culpa | łac. | moja wina |
| medice, cura te ipsum | łac. | lekarzu, ulecz samego siebie (parafraza dewizy wyroczni delfickiej) |
| memento mori | łac. | pamiętaj o śmierci (pozdrowienie kamedułów, kartuzów i trapistów) |
| mens sana in corpore sano | łac. | w zdrowym ciele zdrowy duch |
| modus faciendi | łac. | sposób działania |
| modus operandi | łac. | sposób działania |
| modus vivendi | łac. | sposób współżycia (oparty na prowizorycznej umowie, kompromisie) |
| more antiquo | łac. | starym obyczajem |
| mutatis mutandis | łac. | ze stosownymi zmianami, po dokonaniu koniecznych zmian |
| n.b. | łac. | nota bene |
| nec Hercules contra plures | łac. | siła złego na jednego |
| nemo | łac. | nikt |
| nemo propheta in patria sua est | łac. | nikt nie jest prorokiem we własnym kraju |
| nihil novi | łac. | bez zmian, nic nowego |
| nil deperandum | łac. | nie trzeba rozpaczać, nie ma powodu, by tracić nadzieję (z Pieśni Horacego) |
| noblesse oblige [nobles obliż] | fr. | szlachectwo zobowiązuje |
| nolens volens | łac. | chcąc nie chcąc, z konieczności |
| nomen dubium | łac. | nazwa niepewna |
| non decet | łac. | nie przystoi |
| non licet | łac. | nie wolno (czegoś robić) |
| non liquet | łac. | niedowiedzione |
| non nova sed novae | łac. | nie jest to rzecz nowa, lecz w nowy sposób podana |
| non scholae sed vitae discimus | łac. | uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia |
| nosce te ipsum | łac. | poznaj samego siebie (tłumaczenie dewizy wyroczni delfickiej) |
| nota bene | łac. | nawiasem mówiąc, przy okazji (pisane też „notabene”) |
| nuda veritas | łac. | naga prawda |
| o.c. | łac. | opus citatum, opere citato, to samo, co op.cit. (p.) |
| o tempora! o mores! | łac. | co za czasy, co za obyczaje (wyraz oburzenia na widok zepsucia, dziś żartobliwie) |
| obiit | łac. | umarł (dosł. odszedł, napis na nagrobkach) |
| óida oudén eidós | gr. | wiem, że nic nie wiem (słowa Sokratesa) |
| op. cit. | łac. | opus citatum, dzieło wcześniej zacytowane; opere citato, w dziele wcześniej zacytowanym * |
| optimo modo | łac. | w najlepszy (możliwy) sposób; najlepiej, jak to możliwe |
| ora et labora | łac. | módl się i pracuj |
| ora pro nobis | łac. | módl się za nami |
| p.m. | łac. | zob. post meridiem |
| P.T. | łac. | Pleno Titulo, z zachowaniem należnych tytułów (grzecznościowo wobec klientów) |
| pacta sunt servanda | łac. | układy (umowy) będą (muszą być) przestrzegane |
| panta rhei | gr. | wszystko płynie, wszystko się zmienia |
| par excellence [parekselans] | fr. | w całym tego słowa znaczeniu, w najwyższym stopniu |
| pas [pa] | fr. | krok, takt (np. na trzy pas – taktowany na trzy) |
| passim | łac. | w różnych miejscach (cytowanego dzieła), tu i ówdzie, wszędzie |
| pecunia non olet | łac. | pieniądze nie śmierdzą (nie ma znaczenia, jak zostały zarobione) |
| per aspera ad astra | łac. | przez ciernie do gwiazd, przez trudy do sukcesu |
| per capita | łac. | na głowę (dosł. na głowy), (przypadający) na jedną osobę |
| per caput | łac. | na głowę, (przypadający) na jedną osobę |
| per exemplum | łac. | na przykład |
| per fas et nefas | łac. | nie przebierając w środkach |
| per pedes | łac. | pieszo |
| per se | łac. | samo przez się |
| pereant! | łac. | niech zginą!, niech przepadną! |
| pereat! | łac. | niech zginie!, niech przepadnie! |
| persona non grata | łac. | osoba niemile widziana w jakimś miejscu (kraju), z zakazem wstępu w jakieś miejsce |
| plus dat qui in tempore dat | łac. | kto prędko daje, dwa razy daje |
| porte-parole | fr. | rzecznik (prasowy) |
| post meridiem | łac. | po południu |
| post mortem | łac. | pośmiertnie |
| primo voto | łac. | z pierwszego małżeństwa (w nazwiskach zamężnych kobiet żyjących przed laty) |
| primus inter pares | łac. | pierwszy wśród równych |
| pro bono publico | łac. | dla dobra ogólnego |
| pro domo sua | łac. | w swojej sprawie; dosł. w obronie swojego domu |
| pro et contra | łac. | za i przeciw |
| pro forma | łac. | dla pozoru, dla zachowania pozorów, ze względu na poczucie przyzwoitości, prowizorycznie, tymczasowo |
| pro futuro | łac. | na przyszłość |
| pro memoria | łac. | ku pamięci |
| pro publico bono | łac. | dla dobra ogółu, dla dobra publicznego |
| qualis rex talis grex | łac. | jaki pan, taki kram; dosł. jaki król, taka trzoda |
| que sera, sera | fr. | co będzie, to będzie; co ma być, to będzie |
| qui pro quo | łac. | pomyłka, nieporozumienie |
| qui vivra, verra | fr. | kto dożyje, ten zobaczy; pożyjemy, zobaczymy |
| quo vadis | łac. | dokąd idziesz |
| quod licet Jovi non licet bovi | łac. | co wolno wojewodzie, to nie tobie smrodzie; dosł. co wolno Jowiszowi, nie wolno wołowi |
| quod me nutrit, me destruit | łac. | co mnie odżywia, to mnie zabija |
| rara avis | łac. | biały kruk, rzadka, unikalna rzecz |
| repetitio est mater studiorum | łac. | powtarzanie jest matką wiedzy |
| Rev.Dom. | łac. | Reverendus Dominus, wielebny pan (w adresie lub nagłówku listu do osoby duchownej) |
| s.a. | łac. | zob. sine anno |
| s.a.e.l. | łac. | zob. sine anno et loco |
| s.l. | łac. | zob. sensu lato, sensu largo, sine loco |
| s.n. | łac. | zob. sine nomine |
| s.str. | łac. | zob. sensu stricto |
| salve | łac. | witaj! |
| salvete | łac. | witajcie! |
| secundo voto | łac. | z drugiego małżeństwa (w nazwiskach zamężnych kobiet żyjących przed laty) |
| sen. | ang. | zob. sr |
| sensu largo | łac. | w znaczeniu szerokim, ogólnym |
| sensu lato | łac. | w znaczeniu szerokim, ogólnym |
| sensu stricto | łac. | w znaczeniu ścisłym, szczególnym |
| si vis pacem para bellum | łac. | jeśli chcesz pokoju, gotuj się do wojny |
| sic | łac. | tak, tak właśnie (używane np. gdy cytujemy nieoczekiwany tekst zgodnie z oryginałem) |
| signum temporis | łac. | znak czasu |
| sine anno | łac. | bez znanego roku wydania |
| sine anno et loco | lac. | bez znanego roku i miejsca wydania |
| sine loco | łac. | bez znanego miejsca wydania |
| sine nomine | łac. | bez nazwiska autora lub wydawcy |
| sine qua non | łac. | nieodzowny, konieczny (o warunku) |
| sp. | łac. | species, gatunek (zapis Bufo sp. oznacza dowolny gatunek z rodzaju Bufo – ropucha) |
| spiritus movens | łac. | główny inspirator, animator |
| sr | ang. | senior, starszy (ojciec osoby o tym samym imieniu i nazwisku) |
| ssp. | łac. | subspecies, podgatunek |
| statim | łac. | natychmiast, od razu, bezzwłocznie |
| status quo | łac. | istniejący obecnie, bieżący stan rzeczy (bez zmian) |
| sub Jove | łac. | pod gołym niebem |
| sub rosa | łac. | w tajemnicy, w sekrecie, dyskretnie |
| subsp. | łac. | to samo, co ssp. (zob.) |
| sui generis | łac. | swojego rodzaju, (jedyny) w swoim rodzaju, osobliwy, unikalny, swoisty |
| summa cum laude | łac. | z najwyższą pochwałą (na dyplomie o ukończeniu studiów) |
| sursum corda | łac. | w górę serca, nie traćcie odwagi |
| sus Minervam docet | łac. | świnia poucza Minerwę; uczył Marcin Marcina, a sam głupi jak świnia; jajo mądrzejsze od kury |
| tabula rasa | łac. | umysł nietknięty przez wpływy zewnętrzne, czysta tablica, czysta karta |
| tempus fugit | łac. | czas ucieka |
| terminus a quo | łac. | najwcześniejszy możliwy termin, początek danego okresu; punkt wyjścia, start podróży, działania |
| terminus ad quem | łac. | najpóźniejszy możliwy termin, koniec danego okresu; cel działania, punkt końcowy ruchu, meta |
| terminus ante quem | łac. | najwcześniejszy termin następujący po danym okresie * |
| terminus post quem | łac. | najpóźniejszy termin poprzedzający dany okres * |
| terra incognita | łac. | nieznana dziedzina, nieznany ląd, ziemia nieznana |
| tertio voto | łac. | z trzeciego małżeństwa (w nazwiskach zamężnych kobiet żyjących przed laty) |
| tibi et igni | łac. | przeczytaj i zaraz spal; dosł. tobie i ogniowi |
| totus tuus | łac. | cały twój |
| ubi leones | łac. | w miejscu nieznanym, w nieznanym kraju, dosł. gdzie (żyją) lwy |
| urbi et orbi | łac. | miastu i światu (błogosławieństwo papieskie) |
| usque ad finem | łac. | aż do końca |
| utinam falsus vates sim | łac. | obym był fałszywym prorokiem |
| v. | łac. | zob. vide |
| va banque [wa bãk] | fr. | na całość, (grać) o wszystko, ryzykując wszystko, co się ma |
| vade mecum | łac. | chodź ze mną, pójdź za mną |
| vae victis | łac. | biada zwyciężonym |
| vale | łac. | żegnaj! |
| valete | łac. | żegnajcie! |
| vel | łac. | czyli, inaczej zwany |
| verba docent, exempla trahunt | łac. | słowa nauczają, przykłady pociągają |
| verba veritatis | łac. | słowa prawdy (bez ogródek) |
| verba volant, scripta manent | łac. | słowa ulatują, pozostaje to, co napisane |
| versus | łac. | przeciwko |
| verte | łac. | odwróć (na drugą stronę, często o karcie książki, karcie papieru) |
| vice versa | łac. | odwrotnie, na odwrót, wzajemnie, nawzajem |
| vide | łac. | zobacz, patrz |
| video lupum | łac. | o wilku mowa; zjawił się ten, o którym mówiłem (dosł. widzę wilka) |
| vis-à-vis | fr. | naprzeciwko, twarzą w twarz |
| vivant! | łac. | niech żyją! |
| vivat! | łac. | niech żyje! |
| vive, ut vivas | łac. | żyj pełnią życia (bez nadmiernych obaw o konsekwencje tego, co robisz), dosł. żyj, aby żyć |
| vivere est cogitare | łac. | żyć znaczy myśleć (maksyma Cycerona) |
| vol. | łac. | zob. volumen |
| volenti nihil difficile | łac. | dla chcącego nic trudnego |
| volumen | łac. | wolumen, tom |
| vox clamantis in deserto | łac. | głos wołającego na puszczy * |
| vox populi | łac. | głos ludu |
| vs. | łac. | zob. versus |
| vulgus profanum | łac. | ciemny lud, nieświadomy tłum |
- ed. cit. używane jest zamiast op. cit., gdy zależy nam na podkreśleniu, że chodzi o to samo wydanie dzieła, do którego się odwołujemy;
- ibid. lub ib. (tudzież nieskrócone ibidem) jest używane jako odniesienie do tego samego dzieła, co w poprzednim przypisie; stosowane jest bez podania nazwiska autora, tytułu dzieła itd., ewentualnie jedynie z numerem strony;
- idem lub id. może oznaczać to samo, co ibidem, albo też (poprawniej) może stanowić odwołanie do innego dzieła tego samego autora; w takim wypadku używamy eadem dla dzieła tej samej autorki, eidem dla tych samych autorów, eaedem dla tych samych autorek; po odpowiedniej formie należy podać tytuł publikacji i resztę danych bibliograficznych;
- loc. cit. odnosi się do tego samego, uprzednio zacytowanego miejsca, nie powinno zatem używać się go z numerem strony;
- op. cit. (lub op.cit., zob. słownik poprawnościowy) jest używane w przypisach po nazwisku autora i ewentualnie skrócie tytułu dzieła cytowanego wcześniej, ale nie bezpośrednio wcześniej; po tym skrócie można podać stronę;
- terminus ante quem oznacza czasem to samo, co terminus ad quem: termin ustalony jako koniec okresu; późniejszy z dwóch granicznych punktów w czasie;
- terminus post quem oznacza czasem to samo, co terminus a quo: termin ustalony jako początek okresu; wcześniejszy z dwóch granicznych punktów w czasie;
- vox clamantis in deserto to dosłownie «głos wołającego na pustyni»; w starszym języku wyraz puszcza oznaczał miejsce odludne, stąd tłumaczenie głos wołającego na puszczy pojawiło się w przekładach Biblii, do dziś jest ono żywe, mimo że nowsze przekłady mają już głos wołającego na pustyni, a nie na puszczy.
Dane bibliograficzne pozycji literatury wzmiankowanych na tej witrynie podano w zestawieniu na tej stronie.
Artykuł został opublikowany także na witrynie autora pod adresem http://grzegorj.5v.pl/popraw/obco.html