Badania przeprowadzone w 2009 r. dla państw członkowskich UE potwierdziły wysokie koszty przeciwdziałania praniu pieniędzy*.
Przeciętny koszt ponoszony przez bank oszacowano na poziomie 4,5 mln euro, co stanowi około 0,29 proc. kosztów operacyjnych. Nakłady wynikające z bieżącego funkcjonowania komórek AML były natomiast znacznie niższe. Szacowano je na 0,08 proc. kosztów operacyjnych i średnio 1,2 mln euro. Jednocześnie w wielu państwach członkowskich wcale nie wzrosła liczba przypadków skutecznego wykrywania przestępstwa prania pieniędzy. Efektywność w Europie jest tak niska, jak pokazywały to statystyki w latach 90. w USA. Otóż Departament Skarbu USA szacował, że w latach 1987–95 instytucje finansowe przekazały 77 mln raportów o transakcjach. Na podstawie tych raportów wszczęto 3 000 postępowań karnych o pranie pieniędzy, a jedynie w 580 przypadkach orzeczono winę – zatem 100 000 raportów na 1 wyrok skazujący!
Zmiany na lepsze
Sytuację ma zmienić wprowadzenie nowych zasad określonych w IV Dyrektywie AML. Z jednej strony rozszerza ona jeszcze bardziej podejście oparte na ryzyku (risk based approach – RBA). Wdrożenie nowych zasad nie powinno być dla instytucji obowiązanych już tak kosztowne jak w latach 2007–2009 (w Polsce także później). Z drugiej strony instytucje obowiązane otrzymać mają realne wsparcie od państwa i agend unijnych. Warto wymieć choćby te najważniejsze obowiązki sektora państwowego.
Obowiązki sektora państwowego
Po pierwsze, Komisja przeprowadzi ocenę ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które to ryzyko ma wpływ na rynek wewnętrzny i jest związane z działalnością transgraniczną. W tym celu Komisja sporządzać będzie sprawozdania określające, analizujące i oceniające to ryzyko na szczeblu Unii i obejmujące co najmniej: obszary rynku wewnętrznego, które są najbardziej zagrożone; ryzyko związane z każdym odnośnym sektorem; najpowszechniejsze metody wykorzystywane przez przestępców do prania nielegalnych dochodów. Sprawozdania będą udostępniane państwom członkowskim i instytucjom obowiązanym. Europejskie urzędy nadzoru będą wydawały natomiast co dwa lata wspólną opinię na temat ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu (art. 6). Dodatkowo urzędy te wydadzą do 26.06.2017 r. wytyczne dotyczące czynników ryzyka, które należy uwzględnić oraz środków, które należy podjąć w sytuacjach, w których właściwe są wzmocnione środki należytej staranności wobec klienta (art.18 ust.4).
Aby zmniejszyć ryzyko prania pieniędzy
Po drugie, każde państwo członkowskie podejmie odpowiednie działania w celu zidentyfikowania, ocenienia, zrozumienia i ograniczenia ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu i mających wpływ na dane państwo, a także wszelkich problemów z zakresu ochrony danych w tym kontekście. Ocenę ryzyka państwo wykorzystywać będzie do zapewnienia opracowania stosownych zasad dla każdego sektora lub obszaru, odpowiednio do ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz niezwłocznie udostępni instytucjom obowiązanym, aby ułatwić im przeprowadzenie własnych ocen ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu (art. 7).
Skuteczne mechanizmy
Po trzecie, państwa członkowskie zapewnią, by decydenci polityczni, jednostki analityki finansowej, organy nadzoru i inne właściwe organy biorące udział w AML posiadali skuteczne mechanizmy umożliwiające im współpracę i koordynację działań na szczeblu krajowym w zakresie opracowywania i wdrażania strategii oraz działań mających na celu zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (art.49).
Centralny rejestr
Po czwarte, państwa członkowskie zapewnią przechowywanie informacji o beneficjentach rzeczywistych w centralnym rejestrze, np. w rejestrze handlowym lub w rejestrze spółek lub w innym rejestrze publicznym. Państwa członkowskie powiadomią Komisję o specyfice tych krajowych baz (art. 30).
Należy mieć nadzieję, że realizacja wszystkich tych obowiązków przełoży się bezpośrednio na efektywny proces wykrywania przestępstwa prania pieniędzy.
* Por. Europe Economics Chancery House: Study on the Cost of Compliance with Selected FSAP Measures. Final Report. London 2009