Źródło: IslamOnline
Tłumaczył: Hasim
Zahrah Ałaleh (uzyskał tytuł tytuł licencjata z języka arabskiego i magistra ze studiów islamskich w School of Oriental and African Studies (SOAS) w Londynie)
(1) Islam w Afryce Wschodniej
(2) Islam w Afryce Północnej
(3) Islam w Afryce Zachodniej
(4) Islam w Afryce Południowej
(1) Islam w Afryce Wschodniej
Wschodnie wybrzeże Afryki od wieków było związane z różnymi kulturami i cywilizacjami. W Dolinie Królów w Górnym Egipcie, w grobowcu słynnej egipskiej królowej Hatszepsut, odkryto relief z drugiego tysiąclecia (przed erą chrześcijańską), który ukazywał egipski handel z krajem Punt. Obejmował on w tamtym czasie Erytreę, Somalię i Jemen. Punt znany był wówczas z wysokiego stopnia cywilizacyjnego rozwoju. Rzymianie nazywali go Azanią.
Relief z grobowca egipskiej królowej Hatszepsut, przedstawiający wodza Ziemi Punt i jego żonę, którzy przyjmują przedstawicieli królowej
Era islamu na wschodnim wybrzeżu Afryki rozpoczęła się od pierwszej hidżry do Etiopii (Habaszy) gdzie rządził An-Nadżaszi (Nygus). Pogańscy Kurajszyci udali się w pogoń za muzułmanami, którzy zbiegli z Mekki w obawie przed prześladowaniami i zażądali od An-Nadżasziego, by ich stamtąd wypędził. Jednakże pewnego razu król usłyszał jak muzułmanie recytują Surę “Miriam”, rozpłakał się i pozwolił im pozostać w swoim kraju. Kiedy An-Nadżaszi zmarł, Prorok (salla allahu `alejhi ła salam) odprawił jego modlitwę pogrzebową w Medynie. Wynika z tego, że musiał on przejść na islam i jakieś grono ludzi musiało postąpić podobnie. Jest więcej niż prawdopodobne, że propagował islam w Erytrei i północno-zachodniej Somalii.
Czytamy również w Kronice Lamu że kalif umajjadzki Abdullah ibn Marłan wysłał emisariuszy na wschodnie wybrzeże Afryki w 696 roku (ery chrześcijańskiej). Wskazuje to na istnienie jakieś formy wzajemnych stosunków, prawdopodobnie dotyczących handlu i muzułmańskiej nauki. Kronika Kilwy zawiera historię siedmiu muzułmańskich braci, którzy wyemigrowali z Szirazu w Persji i założyli wspólnotę na wschodnim wybrzeżu Afryki około VIII wieku (ery chrześcijańskiej). Jakkolwiek dyskusyjne jest, czy etniczni “Afro-Szirazi” naprawdę istnieli na wybrzeżu, czy też perskie pochodzenie posłużyło jako pretekst dla plemienia Słahili, które później (w XII wieku ery chrześcijańskiej) powołało się na nie, by odróżnić się od arabskich rodów Szajch i Szarif, oraz Hindusów, którzy w tym czasie zaczęli się tam przybywać.
Według historyka muzułmańskiego Al - Mas’udiego, w X wieku (ery chrześcijańskiej) handel dostawał się wschodnie wybrzeże Afryki z Arabii, Zatoki Perskiej, Indii i Chin. Muzułmański geograf Al - Idrisi odnotował w 1154 roku (ery chrześcijańskiej) istnienie relacji handlowych pomiędzy Zanzibarem i Muskatem w Omanie. Muzułmański geograf z Maroka i pierwszy znany podróżnik i pisarz Ibn Battuta, odwiedził Mogadisz, Mombassę i Kilwę w XIV wieku (ery chrześcijańskiej), gdzie spotkał uczonych ludzi i “ ulemów”, który w większości podążali za szafi’icką wykładnią prawa i korespondowali z ich odpowiednikami w Hidżazie. Pomiędzy XII a XIV wiekiem (ery chrześcijańskiej) powstawały osady miejskie, takie jak Mombassa, Zanzibar, Kiwali i Kilwa. Plemiona Słahili charakteryzowały się bardzo naturalnym sposobem życia, zupełnie przyjaznym dla środowiska. Używali naturalnych materiałów, jak korali, do budowy domów. Ich dieta składała się głównie z miejscowych owoców, roślin i ryb.
W XV wieku (ery chrześcijańskiej) do wybrzeża dotarli chrześcijańscy Portugalczycy. Vasco da Gama przybył tam w 1498 roku (ery chrześcijańskiej) jako przedstawiciel króla i kupców, by przeprowadzić krucjatą religijną. Ironią losu jest to, że nie dotarłby do wybrzeża bez muzułmańskich map. Portugalscy marynarze nie ośmielali się okrążać Przylądka Dobrej Nadziei, zanim nie nauczyli ich tego ich muzułmańscy nawigatorzy. Vasco da Gama opisał Kilwę jako niezmiernie piękną (dużo tam było egzotycznych owoców). Znajdowała się niej zaplanowana sieć ulic, kanalizacja i inne miejskie struktury. Oświata była w niej dobrze zorganizowana i byli tam uczeni, którzy mogliby rywalizować z uczonymi europejskimi.
Wyspa Kilwa w XV wieku (ery chrześcijańskiej)
[Encyklopedia PWN podaje - Kilwa - dawny sułtanat arab. na wybrzeżu ob. Tanzanii; zał. w X w. przez ludy Bantu jako państwo wokół miasta Kilwa; opanowane przez Arabów, w XII w. zostało przekształcone w sułtanat rozciągający się od Kenii do Mozambiku; rozkwit XIII–XIV w.; od 1502 podporządkowany Portugalii; 1528 Portugalczycy zburzyli miasto Kilwa za odmowę płacenia danin.]
Pomimo tego, że plemię Słahili darzyło ich zaufaniem, Portugalczycy zaatakowali Mombassę w 1505 roku (ery chrześcijańskiej) i ludność musiała uciekać z miasta przed ciężkim artyleryjskim ostrzałem. Portugalczycy założyli Fort Jesus w Mombassie i inne wzdłuż wybrzeża. Kontynuowali podbijanie przeważnie muzułmańskich miast wzdłuż Oceanu Indyjskiego, od Półwyspu Arabskiego, Adenu, Indii, Wysp Goa, Gudżararatu, po Kalkutę. Stworzyli w ten sposób szlak handlowy, sięgający od wschodniego wybrzeża Afryki do Chin. Portugalczycy siłą wprowadzali misjonarzy na wszystkich podbitych ziemiach.
Źródła historyczne podają, że muzułmanie, przynajmniej na wybrzeżu Słahili, buntowali się i woleli oddać się w opiekę Kalifatu Osmańskiego, niż znajdować się pod panowaniem portugalsko-katolickich kolonizatorów.
Plemionom Słahili udało się w końcu zrzucić z siebie portugalskie jarzmo dzięki pomocy Omanu, ale do 1812 roku (ery chrześcijańskiej) dochodziło do starć pomiędzy Mombassą i Lamu. Sułtan Sajjid Said interweniował i zdobył wybrzeże Słahili. Do 1840 roku (ery chrześcijańskiej) zostało ono całkowicie zdobyte, aż do obszaru Zanzibaru. Stało się stolicą wybrzeża Słahili oraz Omanu. Być może dlatego, że jest to naturalny port. Według Askajewa (1999:90) “Brutalne wprowadzenie portugalskich zwyczajów w XVI wieku, ich dążenie do konsolidacji władzy i rozbijanie klasy kupieckiej Słahili przez przejęcie dochodów z handlu złotem i kością słoniową, pchnęły nadbrzeżne gospodarki w spiralę upadku”. Przez narzucanie podatku w złocie od każdego podbitego miasta-państwa i wprowadzanie w życie systemu celnego, stworzonego po to, by kontrolować handel morski, Portugalczycy, jak stwierdza Abdul Szeriff (1987:16) “pomogli zabić kurę, która składała złote jaja”.
Mieszkańcy Omanu usiłowali przywrócić złoty wiek handlu Słahili pod rządami sułtana Sajjida Saida, ale nie byli w stanie odnowić jego przeszłej sławy. Tym sposobem kupcy Słahili coraz częściej zajmowali się rolnictwem- uprawą gałki muszkatołowej i goździków).
Bibliografia:
Sheikh Abdullah Hakim Quick, Islam in the World: Highlights of the History and Achievements of Muslims (kasety audio wydane przez International Book Services, South Africa)
N. Levtzion and R. L. Pouwels, The History of Islam in Africa, James Currey, Oxford, 2000
Rozdział 3: Islam in the Bilad Al-Sudan to 1800, Nehemia Levtzion
Rozdział 12: The East African coast, 780 to 1900 CE, Randall L. Pouwels
Rozdział 15: Islam in South Africa, 1652-1998, Robert C-H. Shell
Źródło: IslamOnline
Tłumaczył: Hasim
Zahrah Ałaleh (uzyskał tytuł tytuł licencjata z języka arabskiego i magistra ze studiów islamskich w School of Oriental and African Studies (SOAS) w Londynie)
(1) Islam w Afryce Wschodniej
(2) Islam w Afryce Północnej
(3) Islam w Afryce Zachodniej
(4) Islam w Afryce Południowej
(2) Islam w Afryce Północnej
W 640 roku (ery chrześcijańskiej) `Amr ibn Al-`Aas (radi allahu anhu) zdobył kraj Egiptu, który (rozciągał się) wzdłuż Morza Śródziemnego - od Fustatu, po pozostałe ziemie Imperium Bizantyjskiego. Ludność nierzymska była tam wykorzystywana i traktowana jak mieszkańcy drugiej kategorii.
Meczet zbudowany w Kairze przez`Amr ibn al-`Asa (był to pierwszy meczet zbudowany w Afryce)
Ibn Abi Sarh (radi allahu anhu) w latach 646-652 (ery chrześcijańskiej) dokończył proces zajmowania tych ziem i kontynuował swój marsz przez Afrykę Północną, aż po zachód Tunezji, północ Algerii i większość Sahary. W jego ślady poszedł ‘Uqbah ibn Nafi’, który rozciągnął wpływy islamu na Maroko i dotarł przypuszczalnie aż do Oceanu Atlantyckiego. ‘Uqbah ruszył również na południe i kontynuował propagowanie islamu na Saharze, aż do terenu otaczającego Jezioro Czad. Na początku ekspansja islamu w Afryce Północnej miała charakter militarny. W późniejszej fazie ekspansja ta przybrała charakter pokojowy i rozpowszechniano wiedzę o islamie poprzez rozwój kontaktów handlowych, oraz zawierano mieszane małżeństwa. Islam rozwijał się wraz z rozwojem muzułmańskiej edukacji i szlaków handlowych (ciągnących się aż) do zachodniej Afryki, (mowa głównie o trans-saharyjskich szlakach handlowych).
W 1039 roku (ery chrześcijańskiej) Szejch Abdullah ibn Yasin utworzył Bractwo Marabutów (Almorawidów), ruch religijny berberyjskiej społeczności Sanhaja. Ich głównymi zasadami były: nakazywanie dobra i zakazywanie zła, oraz zwalczanie nielegalnych form opodatkowania. Prawdopodobnie była to odpowiedź na upadek zasad muzułmańskich w ich regionie Maghrebu. Przyczynili się również do zakładania ‘rubutów’ (fortec) na peryferiach ziem muzułmańskich, ponieważ muzułmanie ciągle musieli odpierać (ataki) Bizantyjczyków i innych nieprzyjacielskich sił. W swoich szczytowych latach państwo ‘Al - Murabitun’ obejmowało Maroko, zachodnią Alergię i Andaluzję.
W 1051 roku (ery chrześcijańskiej) przywódcą Marabutów stal się Taszfin ibn Yusuf.
Pod jego przywództwem ruch rozkwitł i rozciągnął się na południe, aż do zachodniej Afryki.
Abdullah ibn Yassin zakładał ‘rubuty’ aż na rzece Niger. Około 1062 roku (ery chrześcijańskiej), Ibn Taszfin ustanowił stolicę tego ruchu w Marakeszu i wkrótce sprowadził swoje siły do Sewilli (Sequilijja) w Andaluzji (muzułmańskiej południowej Hiszpanii), aby pomóc muzułmanom w ich walce z wdzierającymi się (na ziemie muzułmańskie) armiami chrześcijańskimi (powodem wybuchu konfliktu były podatki).
Abdullah ibn Yassin przyszedł muzułmanom z pomocą również w 1088 roku (ery chrześcijańskiej) i walczył przeciwko siłom chrześcijańskim wdzierającym się (na ziemie muzułmańskie) z prowincji północnych.
Podczas gdy Marabuci odnosili sukcesy w Andaluzji, muzułmanie osłabli w swojej muzułmańskiej praktyce. Sukcesję przejęli zatem Al - Mułahhidun (Almohadzi), którzy weszli do Andaluzji w 1146 roku (ery chrześcijańskiej). Przywódcą Almohadów był Tumart ibn Muhammad, Berber Masmuda z południowego Maroka. Odbył hadżdż i studiował w Mekce. Znajdował się pod wpływem pism Al – Gazalego. Twórczość tego uczonego zainspirowała go do ożywienia islamu na terenie Maghrebu (przyjmuje się, że jest to obszar całej północno-zachodniej Afryki bez Egiptu). Za czasów Ibn Tumarta, Almohadzi, którzy głosili znaczenie tałhidu (jedności Boga), pokonali Marabutów w Andaluzji w 1146 roku (ery chrześcijańskiej). Od tego czasu islam był w stanie ponownie rozkwitnąć i wydać na świat wspaniałych myślicieli oraz uczonych. Jednym z nich był prawnik i filozof Ibn Ruszd. Jednakże, jak powiedział sławny północnoafrykański socjolog Ibn Chaldun (wiele z jego rozważań przyczyniło się do powstania zachodniej nauki socjologii): ilekroć jakaś społeczność odniesie sukces i pomyślność, jest tylko sprawą czasu, kiedy nastąpi (jej) schyłek, (dojdzie do jej) rozkładu, upadku i wówczas ponownego wzrostu. Andaluzja (jej historia) stanowi doskonały przykład jego społecznej teorii. Upadła ona ostatecznie w 1492 roku (ery chrześcijańskiej), kiedy została zajęta przez chrześcijan.
Źródło: IslamOnline
Tłumaczył: Hasim
Zahrah Ałaleh (uzyskał tytuł tytuł licencjata z języka arabskiego i magistra ze studiów islamskich w School of Oriental and African Studies (SOAS) w Londynie)
(1) Islam w Afryce Wschodniej
(2) Islam w Afryce Północnej
(3) Islam w Afryce Zachodniej
(4) Islam w Afryce Południowej
(3) Islam w Afryce Zachodniej
Islam dotarł na zachód Afryki około XI wieku (ery chrześcijańskiej). Według najstarszego, źródła, które o tym traktuje – pracy muzułmańskiego geografa Al – Zuhriego, napisanej w 1137 roku (ery chrześcijańskiej) - ludność Ghany nawróciła się w 1076 roku (ery chrześcijańskiej), najprawdopodobniej (doszło do tego) dzięki obecności pośród nich marabutów, chociaż władcą tego kraju był niemuzułmanin.
Lata 1050-1250 (ery chrześcijańskiej) przeszły do historii jako lata rozkwitu regionu państwa Mali. W XIV wieku (ery chrześcijańskiej) jego władca Mansa Musa [Encyklopedia PWN podaje: Musa I, Mansa Musa, Kankan Musa (?–1337), władca (mansa) dawnego państwa Mali w zach. Afryce; najbardziej znany władca Sudanu Zach.; podbił ziemie Songhaju (1325 zajął jego stol. — Gao); za jego panowania Mali osiągnęło szczyt potęgi; gorliwy propagator islamu, ufundował meczety w Niani, Timbuktu, Dżenne i Gao; 1324–25 odbył wraz z dziesięciotysięczną świtą pielgrzymkę do Mekki.] założył malikicką szkołę prawa i odbył hadżdż. Zostało przekazane, że przez pustynię Sahary szło za nim do Egiptu od 12.000 do 72.000 ludzi. Spotkał się tam z mameluckimi władcami, którzy oniemieli z zachwytu patrząc na jego orszak. Jego członkowie nieśli ze sobą tyle złota w czasie podróży, że wypływało to na stan gospodarki każdego odwiedzanego kraju (wartość złota tam spadała). Mali było w tym czasie zachodnioafrykańskim centrum handlu złotem.
Znany czternastowieczny marokański podróżnik Ibn Battuta odwiedził Mali w latach 1352-53 (ery chrześcijańskiej). Znajdowało się ono wówczas pod rządami brata Mansy Musy, Mansa Sulejmana. Ibn Battuta był zdumiony, kiedy ujrzał ten kraj. Panowały tam sprawiedliwość i pokój. Z podziwem patrzył na zamiłowanie muzułmanów do budowania meczetów i odprawiania Dżumu’ah (modlitwy piątkowej). Niemniej jednak zauważył pewne naganne przedmuzułmańskie lokalne praktyki, które pozostawały nadal modne w otoczeniu władcy (wskazujące na znaczenie stratyfikacji społecznej utrzymującej się w państwie).
Geograf andaluzyjski Al - Bakri, w 1068 roku (ery chrześcijańskiej) zebrał informacje o trzech afrykańskich państwach swoich czasów: Gao, Takrur i Ghanie. W jednym z tekstów, opisał konwersję zachodnioafrykańskiego władcy na islam. Napisał, że stało się to dzięki spotkaniu z muzułmańskim kupcem i propagatorem (islamu). Muzułmanin był gościem władcy, którego kraj cierpiał rok w rok z powodu nieustającej suszy. Władca ten ubłagał swojego muzułmańskiego gościa, by pomodlił się o deszcz dla jego ludzi. Ten zgodził się to uczynić tylko wtedy, jeżeli władca nawróci się na islam i pomodli się razem z nim. Zatem modlili się przez całą noc i deszcz spadł tuż o świcie.
Widząc ten cud, władca nakazał zburzyć pomniki idoli i wygnać czarowników z kraju. Jego potomkowie i panowie wielkich rodów przyjęli islam i szczerze przywiązali się do niego. Zwykli ludzie pozostali jednak politeistami. Po wybudowaniu muzułmańskich szkół i meczetów w tym kraju, islam zaczął się w nim rozprzestrzeniać. W 1200 roku (ery chrześcijańskiej) historycy odnotowali w Dżenne ponad 42.000 uczonych, którzy zamieszkiwali to miasto nauki. Kolejnym państwem, które pojawiło się w regionie, był Songaj w XV wieku (ery chrześcijańskiej), które także słynęło z rozwoju muzułmańskiej edukacji. Najważniejszymi centrami tego imperium były Timbuktu i Dżenne. Andaluzyjski architekt i poeta Abu Iszaq Al - Sahili, który spotkał Mansa Musę w jego drodze (powrotnej) z hadżdżu, zbudował w Timbuktu słynny meczet piątkowy. Sidi ‘Abdur-Rahman Al-Timimi wyruszył z Arabii do Timbuktu, by stwierdzić tam, że tamtejsi uczeni przewyższyli go w nauce ‘fiqhu’, zatem pozostał tam i uczył się od ich!
Islam dotarł do Kanem i Bornu najprawdopodobniej dzięki ‘Uqbie ibn Nafiemu’. Jak wspominał dotarł aż do Jeziora Czad i być może nawet wziął tam ślub. Islam stał się religią większości w Kanem w XIII wieku (ery chrześcijańskiej) i w Bornu w XV wieku (ery chrześcijańskiej) dzięki dynastii Sifała, która jest jedną z najstarszych w ludzkiej historii. Twierdzi się, że wzięła swój początek od legendarnego bohatera arabskiego Sajfa ibn Dhiego Jazana. Kalifat Bornu osiągnął szczyt swojej potęgi za Mai (króla) Idris Alałma (1570-1603). Wszyscy państwowi dostojnicy byli wówczas muzułmanami, a stolica N’Gazargamu stała się ważnym centrum muzułmańskiej nauki.
Koniec XVII wieku (ery chrześcijańskiej) był okresem rozwoju “klanów uczonych” - całych rodzin, które składały się z wędrownych kupców i uczonych. Punkt kulminacyjny osiągnęło to (zjawisko) w XVIII wieku (ery chrześcijańskiej), kiedy to klany te osiadły na obszarach wiejskich i utworzyły własne religijne społeczności (znajdujące się daleko od dotychczasowych muzułmańskich centrów miejskich, które stawały się coraz bardziej zepsute i rozpustne). Przykładem takich klanów jest Dżahanke, który wyspecjalizował się w ‘fiqh’ (prawie) malikickim. Innym przykładem takiego klanu jest Kunta z Sene-Gambii, który podobno wprowadziło tariqah (bractwo) Qadirijjah sufi do Afryki Zachodniej.
Te ruchliwe klany liczyły około 500-1.000 osób. Gdziekolwiek się osiedlali, stawiali szkoły i zawierali małżeństwa z miejscowymi. Praktykowali system ‘mulazamah’, gdzie studenci żyli ze swoimi nauczycielami i niekiedy dla nich pracowali. Doświadczenia takie służyły jako lekcje rozwijania nie tylko “wiedzy książkowej,” ale także relacji międzyludzkich, jak i właściwego praktykowania w życiu Qur’anu i Sunny.
Z obszarów wiejskich te uczone klany powróciły do miast i założyły wielkie ośrodki wychowawcze. Klan uczonych Torodbe odegrał wielką rolę w rozpowszechnianiu wiedzy i prowadzeniu dżihadu w XVII i XVIII wieku (ery chrześcijańskiej). Odróżniali się nosząc nietypowe wzory na częściach swojej garderoby.
Źródło: IslamOnline