W ekoogrodnictwie, jakiekolwiek środki ochrony przed szkodnikami traktuje się jako zło konieczne, nie mówi się o zabijaniu czy zwalczaniu szkodników, ale o obronie przed nimi.
Istotną cechą odróżniającą ekologiczne metody gospodarowania od metod konwencjonalnych, jest dążność do przywrócenia i zachowania równowagi biologicznej między organizmami, które traktujemy jako szkodniki a organizmami pożytecznymi w ekosystemach ogrodów i pól uprawnych. Jakiekolwiek środki ochrony przed szkodnikami traktuje się jako zło konieczne, nie mówi się o zabijaniu czy zwalczaniu szkodników, ale o obronie przed nimi. Najważniejszą jednak zasadą, którą kierujemy się w ogrodach biologicznych jest:
INGERUJEMY TYLKO WTEDY, KIEDY RZECZYWIŚCIE JEST TO KONIECZN |
W praktyce oznacza to zaniechanie zabójczych dla szkodników zabiegów w większości przypadków poza tymi, gdy mamy do czynienia z istną plagą. Jeżeli oglądalibyśmy stare kalendarze ogrodnicze, jeszcze sprzed ery stosowania chemicznych środków ochrony roślin, okazałoby się, że problemy obrony przed szkodnikami mają marginalne znaczenie. Sposoby na opanowanie plagi ślimaków, gąsienic, mszyc dotyczyły zawsze wypróbowanych domowych środków, które każdy mógł sam przyrządzić.
Ogrodnik - biolog traktuje swój ogród jako wspólny dom dla setek i tysięcy przeróżnych gatunków roślin oraz zwierząt, swoje większe prawa utożsamiając jedynie z większą za te stworzenia odpowiedzialnością.
Zwierzęta
Zwierzęta stanowią największą grupę z nieproszonych "współbiesiadników" naszych ogrodów, obejmującą kilka tysięcy gatunków (oczywiście mówimy o szkodnikach, nie o ogólnej liczbie gatunków zwierząt). Większość z tych organizmów łączy funkcje pożyteczne ze szkodliwymi, z tego też powodu nie powinniśmy dążyć do całkowitego wyeliminowania jakiegokolwiek z nich. Oto podstawowe grupy wśród szkodliwych z naszego punktu widzenia zwierząt:
Owady
Grupa owadów w oficjalnej klasyfikacji organizmów żywych jest reprezentowana na świecie przez co najmniej milion różnych gatunków. Owady potrafią się szybko rozmnażać, mogą więc pojawić się nagle masowo. Możliwość wystąpienia takiej plagi jest uzależniona od klimatu, obfitości pokarmu i od obecności naturalnych wrogów. Warto wiedzieć, że większość owadów (dotyczy to zarówno owadów pożytecznych jak i szkodliwych) pojawia się w trzyletnich cyklach w związku z pewnymi prawidłowościami. W pierwszym roku masowego pojawienia się szkodnika bardzo szybko rozmnażają się organizmy pożyteczne, dla których szkodnik ten stanowi pokarm. W drugim roku więc pożyteczne zwierzęta będą w zdecydowanej przewadze, jednakże dostępność pokarmu dla nich będzie już mniejsza, dlatego będą słabiej się rozmnażać. Mniejsza ilość organizmów pożytecznych pozwala szkodnikom na swobodny rozwój w roku trzecim - i tu cykl się zamyka.
Owady szkodliwe odżywiają się sokiem roślinnym lub częściami roślin. Przechodzą przez rozmaite stadia rozwojowe, a szkody wyrządzane mogą być przez ich larwy, gąsienice i czerwie oraz przez osobniki dorosłe. W klimacie umiarkowanym pojawienie się gołożeru, czyli doszczętnego zniszczenia sadu lub warzywnika, jest bardzo rzadkie, szkody zwykle nie przekraczają dopuszczalnych, znośnych granic, co jest szczególnie widoczne tam, gdzie działają przeciwnicy szkodliwych owadów. Największą wadą ssących odmian szkodników owadzich jest ich zdolność do przenoszenia chorób wirusowych.
Mszyce
Szkodliwe gatunki mszyc są bardzo liczne i różnorodne. Bezskrzydłe samice od wiosny do lata wydają potomostwo bez zapłodnienia. Wiosną uskrzydlone samice mogą przenieść się na bardzo dużą odległość. Jesienią w trakcie krótkiego okresu pojawiają się samce dokonujące zapłodnienia, samice składają jaja w szparach kory i w bylinach, a wiosną następnego roku wylęgają się z nich larwy. Mszyce żywią się sokiem roślinnym, przez co pozbawiają roślinę składników pokarmowych i zakłócają jej gospodarkę wodną. Ich słodkawe wydzieliny (spadź) są pokarmem dla mrówek ale stanowią także podłoże dla rozwoju grzybów sadzaków, które pokrywają liście czarnym nalotem. Ponadto mszyce bywają nosicielami wirusów roślinnych!
Zapobieganie inwazji mszyc polega głównie na zdrowym, zrównoważonym odżywianiu roślin ogrodniczych i zapewnieniu im dobrych warunków życiowych poprzez dobranie odpowiedniego stanowiska. Regularna pielęgnacja gleby metodami biologicznymi, uprawa współrzędna (Tabela w rozdziale Uprawa współrzędna). Szczególnie narażone są przenawożone rośliny o wybujałych pędach i słabych tkankach oraz rośliny niedożywione.
Naturalni wrogowie mszyc to biedronki oraz ich larwy, larwy bzygowatych, larwy złotooków, gąsieniczki, skorki, chrząszcze, drapieżne pluskwiaki, pająki i niektóre ptaki.
Łagodna obrona polega na częstszym spulchnianiu gleby i obfitym podlewaniu; mszyce należy zdejmować z roślin lub usuwać porażone liście i pędy. Można je także zmyć silnym strumieniem wody. Takie preparaty roślinne jak gnojówka z pokrzyw czy płynny nawóz z glonów zwiększają odporność roślin. Ponadto stosuje się takie preparaty: sproszkowane glony, popiół drzewny, mączka skalna, odwar z pokrzywy, wrotycza, paproci, piołunu, liści rabarbaru, cebuli.
Radykalna obrona: środki zawierające naturalne piretroidy, odwar kwasji, roztwór szarego mydła.
Roztocze
Roztocze należą do pajęczaków, większość z nich jest bardzo maleńka, rzędu 0,1-,05 mm, można je rozpoznać tylko pod szkłem powiększającym. Wiele gatunków jest nieszkodliwa dla roślin ogrodowych, część jednak uszkadza je, żywiąc się sokiem roślinnym. Opryskiwania silnymi środkami chemicznymi prowadzi zwykle do radykalnego unicestwienia pożytecznych roztoczy drapieżnych, naturalnych wrogów roztoczy roślinożernych. Szkodliwe roztocze mają zdolność do uodparniania się na stosowane trucizny.
Nicienie
Są maleńkimi przedstawicielami gromady obleńców, większość z nich żyje w glebie. Większość z nich spełnia nieocenioną rolę w powstawaniu zdrowej próchnicy, część jednak uszkadza korzenie i części nadziemne roślin. Niektóre nicienie tworzą cysty z jajami i larwami mogące przetrwać w glebie długi okres czasu, a w sprzyjających warunkach larwy opuszczają je i atakują korzenie roślin żywicielskich (także chwastów). Zaatakowana roślina rośnie słabo lub karłowacieje.
W ogrodach biologicznych jako ochronę przed niektórymi gatunkami nicieni stosuje się uprawę aksamitek i nagietków.
Mięczaki
Ślimaki
Większość gatunków wyrządzających w ogrodzie duże szkody należy do ślimaków nagich. Niektóre są dość duże inne bardzo małe. W wilgotne lata te zwierzęta potrafią się masowo rozmnażać i wyrządzać ogromne szkody. Nocą po deszczu wyruszają na poszukiwanie pokarmu, zjadając przede wszystkim młode rośliny i delikatne pędy. Do roślin szczególnie zagrożonych należy: sałata, dalia, aksamitka oraz większość siewek. Winniczek wbrew temu, co się powszechnie sądzi, wyrządza w ogrodzie mniejsze szkody. Czasami zjada nawet jaja ślimaków nagich, zmniejszając przez to ich liczbę.
Zapobieganie: niektóre gatunki roślin działają odstraszająco (Patrz tabela: Uprawa współrzędna), stosujemy je jako międzyplony lub ściółkujemy nimi glebę. Jesienią ślimaki składają jaj w szczelinach gleby i same się tam chronią. Po zbiorze warzyw starannie wyrównujemy powierzchnię zagony pozbawiają ślimaków kryjówek, na przedwiośniu często motyczkujemy. Wypłoszone ślimaki wymarzają w zimne noce. W wilgotne lata układamy tylko cienką warstwę ściółki lub w ogóle z niej rezygnujemy. Nigdy nie podlewamy roślin wieczorem, gdyż zwabia to tylko ślimaki. Możemy stosować pewne wynalazki, jak np. zaporę składającą się ze ścinków ocynkowanej blachy wygiętej w taki sposób, że ślimaki nie mogą się po niej przedostać na zagon. Istnieją też zapory na których płynie słaby prąd z baterii. Można stosować tego rodzaju ogrodzenia nawet wokół całego ogrodu. Szczególnie zagrożone rośliny otoczyć można pierścieniem z suchych trocin, ostrego piasku, sieczki trzcinowej, plew jęczmiennych lub igieł jodłowych.
Naturalni wrogowie ślimaków to głównie jeże, ropuchy, padalce, jaszczurki, chrząszcze biegacze, ryjówki, ptaki oraz wije żywiące się jajami ślimaków.
Obrona: zagrożone rośliny można obsypać dookoła także mączką skalną, wapnem lub popiołem drzewnym, jednak metoda nie pomaga w wilgotne dni. Możemy wyłapywać ślimaki w przeróżne pułapki: deski, mokre worki, duże liście warzyw, wydrążone grejpfruty lub ogórki i nie zwinięte główki sałaty. W dzień ślimaki chowią się w takich miejscach. Ponadto możemy ich wyszukiwać pod kamieniami, skrzynkami czy doniczkami. Wiosną przed siewem układamy w pobliżu zagonów naczynia z otrębami pszennymi i karmą dla psa, przykryte np. tekturą. Następnego dnia rano możemy wybierać zwabione ślimaki.
Zabijanie ślimaków dla niektórych jest ciężkim zadaniem. Możemy po prostu wynieść wiaderko pełne ślimaków do najbliższego lasu lub na odległą łąkę nie zabijając ich. Pewnym rozwiązaniem jest też zastawianie pułapek z piwem, wkopywanie pojemników po serze czy jogurcie w ziemię na zagonach. Wieczorem napełniamy je w około dwóch trzecich piwem, by zwierzęta nachylały się w czasie picia. Oszczędza nam to przynajmniej własnoręcznego ich zabijania. Zawartość takich słoików działa odstraszająco na gatunki ślimaków, które się w nim utopiły, regularnie powinniśmy czyścić takie pułapki i wylewać zawartość na kompost. Możemy ponadto przygotować odwar polewają martwe zwierzęta gorącą wodą i zostawiając na 3-4 dni. Po odcedzeniu możemy nim opryskiwać zagony. W każdym razie martwe ślimaki nie powinny pozostać w ogrodzie. Odstraszająca działa również wyciąg z czosnku i begonii stale kwitnącej, gorczyca natomiast służy jako roślina pułapkowa, wabiąca ślimaki.
Dobrym rozwiązaniem jest hodowla kaczek, zwłaszcza biegusów, które potrafią zdziesiątkować ślimaki ale i również młode rośliny, które musimy przed nimi chronić. Kaczki potrzebują ponadto płytkiego zbiornika z wodą i schronienia na zimę oraz towarzystwa - dlatego powinniśmy mieć przynajmniej dwa ptaki.
Jesienią powinniśmy niszczyć jasne, perełkowate jaja ślimaków, jeżeli je gdzieś wypatrzymy.
Dzikie ssaki
Głodne sarny, zające i króliki są groźne tylko wtedy, gdy nasz ogród sąsiaduje z lasem, te ostatnie preferują młode rośliny, goździki, warzywa. Myszy i szczury są groźne raczej dla zimowych zapasów niż dla plonów w ogrodzie. Do największych szkodników wśród ssaków należą norniki.
Gryzonie
Do najczęściej spotykanych gatunków należą nornik polny, karczownik zienowodny, mysz zaroślowa. Są to niewielkie ssaki, których kopczyki (jeśli takowe tworzą) są bardziej płaskie od kretowisk. W niektórych okolicach mogą stać się prawdziwą plagą, wyrządzając szczególne szkody w sadach, obgryzając korzenie warzyw i kwiatów. Czasem przenoszą zarazki chorób ludzi i zwierząt.
Zapobiegać można kontrolując ściółkę, która nie może być zbyt gruba. Pod młodymi drzewkami w ciągu pięciu lat od posadzenia nie dopuszczamy do zarośnięcia trawą. Pod drzewami nie zostawiamy stert skoszonej trawy i ściółki. Jeżeli postawimy w ogrodzie wysokie tyczki z poprzeczną belką, zapewnimy drapieżnym ptakom dogodne miejsce do obserwacji.
Do naturalnych wrogów gryzoni zaliczamy drapieżne ptaki, puszczyka, sowę płomykówkę, także łasicę, tchórza oraz większość kotów domowych.
Łagodna ochrona: sadzić w zagrożonych miejscach lub wokół ogrodu rośliny odstraszające, np. koronę cesarską, czosnek, wilczomlecz, nostrzyk, gorczycę, ułudkę, czarną porzeczkę, narcyzy. Do chodników możemy wkładać gałązki tui, liście orzecha włoskiego, ząbki czosnku lub głowy ryb. Chodniki możemy zalewać gnojówką z liści bzu czarnego. Korę drzew możemy chronić owijając pnie gałązkami jałowca i świerka. Nornikowate nie znoszą hałasu, możemy więc wkopywać w ziemię puste butelki, w których będzie gwizdał wiatr. Skuteczniejszy hałas wytworzymy uderzają grubym metalowym prętem w miejscach uszkodzonych przez gryzonie lub uderzają młotkiem kilkakrotnie w ciągu dnia we wbity w ziemię metalowy przedmiot. W handlu dostępne są specjalne narzędzia wytwarzające odstraszające fale dźwiękowe. Jeżeli mamy dostęp do obciętych ludzkich włosów, możemy nimi wykładać chodniki lub zakopywać w ziemi dookoła zagrożonych roślin. Taki materiał dodatkowo wzbogaca glebę w składniki pokarmowe. Możemy jeszcze użyć topinamburu, rośliny, która wabiąc do siebie zwierzęta oszczędza przed nimi pozostałe zagony.
Radykalna obrona to głównie zastawianie pułapek na zwierzęta. Możemy użyć pułapek dostępnych w handlu. Zakładając je używajmy rękawic lub natrzyjmy ręce ziemię, aby zwierzęta nie wyczuły naszego zapachu. Łatwo złapać gryzonie wkopując w ziemię metalowe leje o średnicy około 30 cm, posmarowane wewnątrz olejem jadalnym. Przynęty zawierające pochodne kumaryny powodują śmierć gryzoni, nie zagrażają bezpośrednio innym zwierzętom, jednak stosują je powinniśmy starannie stosować się do wytycznych instrukcji. W ogrodach biologicznych niedopuszczalne jest trucie gryzoni gazami spalinowymi lub olejem mineralnym - zanieczyszczenie środowiska jest w takim przypadku zbyt duże. Dostępne środki ochrony stosujmy wspólnie z sąsiadami, aby zwierzęta nie wędrowały z działki na działkę. Środek uniwersalny na te mądre ssaki niestety nie istnieje, najlepsze wyniki daje kombinacja kilku zabiegów ochronnych wraz z roślinami odstraszającymi. Najskuteczniejszym sposobem na gryzonie jest kot domowy.
Grzyby
Grzyby zbudowane są z widocznych gołym okiem strzępek. Część żywi się martwą materią organiczną (saprofity) stanowiąc niezbędne ogniwo w krążeniu materii w przyrodzie. Niektóre niestety pobierają pokarm z żywych roślin, wrastając w nie swoimi strzępkami - mówimy wtedy o grzybach pasożytniczych. Rozmnażają się przy pomocy zarodników w wilgotnym i ciepłym środowisku. W glebie grzyby pełnią bardzo ważną i pożyteczną funkcję rozkładania materii organicznej, na powierzchni jednak niektóre z nich mogą wyrządzić poważne szkody. Grzyby rozwijają się jedynie w sprzyjających warunkach - np. w parnym klimacie w szklarni lub na słabych tkankach roślin przenawożonych azotem.
Grzyby glebowe
Szkodliwe grzyby glebowe wnikają przez korzenie roślin do ich wiązek przewodzących powodując szybkie więdnięcie.
Plamistości liści
Wywoływane są przez grzyby, na liściach i owocach pojawiają się plamy, które z czasem zasychają i powodują obumieranie całych części roślin.
Rdze
Rdze do pełnego rozwoju wymagają dwóch różnych gatunków roślin żywicielskich. Na określonym żywicielu grzyb wytwarza zarodniki, które zakażają żywiciela innego gatunku, na tym z kolei powstają zarodniki innego rodzaju. Objawy chorobowe są różne u przedstawicielu obu gatunków.
Bakterie
Bakterie są jednokomórkowymi organizmami, widocznymi dopiero pod mikroskopem. Większość bakterii glebowych należy do najpożyteczniejszych organizmów. Inne powodują choroby u ludzi i zwierząt, a jeszcze inne u roślin wywołując np. wyrośle czy zgnilizny. W biologicznych ogrodach przeciwko bakteriom stosuje się jedynie środki zapobiegawcze, gdyż w przypadku wystąpienia objawów, nie ma już na nie lekarstwa.
Wirusy roślinne
Wirusy można zobaczyć tylko pod mikroskopem elektronowym, są cząstkami białka bez przemiany materii, namnażającymi się kosztem żywych komórek. Określa się je czasem jako formę przejściową między materią ożywioną i nieożywioną. Wirusy powodują zniekształcenie i karłowacenie roślin oraz zmianę barwy nerwów liściowych. O infekcji może świadczyć wystąpienie żółtaczki i mozaikowatej plamistości liści. Nie można uratować roślin porażonych wirusem - należy je zniszczyć, najlepiej spalając.
Uwaga! Roślin porażonych chorobą wirusową nie można uratować - należy je bezzwłocznie zniszczyć, najlepiej poddając spaleniu |
Preparaty roślinne
Podstawowe informacje
Zbiór i suszenie roślin
Rośliny zbieramy w czasie suchej, słonecznej pogody, po obeschnięciu rosy w fazie rozwojowej określonej dla każdej z roślin. Suszenie przeprowadza się tuż po zbiorze, w miejscu zacienionym i przewiewnym, najlepiej pod zadaszeniem. Rozkładamy rośliny cienkimi warstwami, by się nie zaparzyły i nie ściemniały. Można je także rozwiesić na sznurkach. Grube łodygi czy korzenie musimy pokroić, aby wyschły szybciej, dzięki temu zachowają więcej substancji czynnych. Wysuszone rośliny przechowujemy w suchych i przewiewnych pomieszczeniach w woreczkach z płótna lub papieru oznaczonych czytelnymi etykietami.
Przygotowanie preparatu
Preparaty roślinne przyrządzamy z ziela świeżego lub suszone w określonej proporcji. Ziele należy rozdrobnić a powstały preparat dodatkowo przecedzić przez podwójną warstwę gazy lub płótno lniane wyciskając dokładnie płyn znajdujący się w napęczniałym surowcu.
Stosowanie preparatu
Opryskiwanie lub podlewanie preparatem należy powtarzać kilkakrotnie w okresie zagrożenia lub wystąpienia patogenów roślin. Pod wpływem promieniowania słonecznego preparaty szybciej tracą właściwości toksyczne, dlatego zabiegi dobrze jest wykonywać po południu (co nie dotyczy preparatu ze skrzypu polnego). Dodanie do preparatu szarego mydła (bez dodatków!) w ilości około 100g na 10 litrów wody zwiększy jego przyczepność.
Środki ostrożności
Preparaty roślinne nie są szkodliwe dla człowieka w określonym stężeniu, jedynie silne stężenie preparatu może mieć niepożądane właściwości. Podczas pracy z preparatami biologicznymi należy przestrzegać zasad BHP, podobnie jak przy pracy ze środkami chemicznymi. Ponadto preparaty należy przechowywać w miejscach niedostępnych dla dzieci i odpowiednio je oznakować.
Rodzaje preparatów
Gnojówka roślinna
1 kilogram świeżego ziela zalewamy 10 litrami zimnej wody, najlepiej deszczowej. Naczynie może być drewniane, kamionkowe lub plastikowe, nie wolno jednak używać naczyń metalowych. Fermentacja ziela powinna odbywać się w warunkach tlenowych, z tego względu gnojówkę musimy przynajmniej raz dziennie dokładnie wymieszać. Naczynie z preparatem przykryć należy siatką, zapobiegającą topieniu się owadów lub nawet małych ssaków, ale taką, która zapewnia swobodny przepływ powietrza. Podczas fermentacji wydzielać się będzie nieprzyjemny zapach, który można złagodzić dodając 200-400g mączki skalnej. Cały proces fermentacji trwa w zależności od pogody około 2 do 4 tygodni (w wyższej temperaturze przebiega szybciej) a jego zakończenie można rozpoznać po klarowności preparatu, który przestaje się pienić.
Gnojówki z takich roślin jak pokrzywa, skrzyp polny, żywokost, mają największe znaczenie w nawożeniu roślin oraz zwalczaniu niektórych ich patogenów.
Wyciąg roślinny (nastój)
Świeże lub suszone ziele zalewa się zimną wodą i zostawia na około 12-24 godziny, aż do wytworzenia lekkiej pianki. Przecedzony wyciąg najlepiej użyć tego samego dnia, gdyż po tym czasie następuje jego fermentacja - starszy niż jeden dzień wyciąg można pozostawić do całkowitego przefermentowania.
Wywar (odwar)
Świeże lub suszone zioła zalewa się zimną wodą na okres 12-24 godzin a po tym czasie gotuje się je na słabym ogniu przez około 30 minut i pozostawia po przykryciem do wystygnięcia. Zamknięty w słoiku wywar zachowuje właściwości przez jakieś 3-4 miesiące, natomiast bez zamknięcia około tygodnia.
Napar
Świeże lub suszone rośliny zalewamy wrzącą wodą i pozostawiamy pod przykryciem jakieś 20-30 minut, aż wystygną. Napar, podobnie jak wyciąg, musimy wykorzystać jeszcze tego samego dnia.
Przegląd preparatów
Pokrzywa zwyczajna
Zbiór: wiosna (od maja)-lato; zielone części bez korzeni przed kwitnieniem; zamiast świeżego ziela można użyć 100-200g ziela suszonego.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka nierozcieńczona | przyspiesza rozkład materii organicznej | polewać wielokrotnie kompost |
Gnojówka 1:10-20 | wzmaga wzrost roślin | polewać glebę i opryskiwać rośliny w okresie wegetacji |
Gnojówka 1:10-20 | zapobiega chorobom grzybowym i szkodnikom | polewać glebę wczesną wiosną po mrozach |
Gnojówka 1:20 | chlorozy, mszyce, przędziorki | opryskiwać rośliny przed ruszeniem pąków |
Gnojówka fermentująca 1:50 (4-5 dniowa) | mszyce, tarczniki, miseczniki, przędziorki | opryskiwać zwłaszcza drzewa owocowe trzykrotnie w ciągu 10 dni przed tworzeniem się pąków i kwiatów. |
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżych lub 200g suchych roślin na 10l wody) | mszyce, przędziorki | opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie pojawu szkodników |
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu) | chowacze łodygowe, chowacz szczypiorak | opryskiwać rośliny wczesną wiosną |
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu) | przy zmieszaniu w 1/3 z bylicą piołunem lub wrotyczem chroni przed pachówką strąkóweczką | opryskiwać rośliny co dwa tygodnie przez trzy dni podczas pojawienia sie owadów |
Skrzyp polny
Zbiór: przez cały okres wegetacji, najlepiej czerwiec-lipiec, nadziemne części rośliny bez korzeni, można użyć 200g ziela suszonego.
Uwaga! Podczas zbioru rośliny musimy uważać, aby nie pomylić skrzypu polnego z innymi gatunkami skrzypu, zwłaszcza z trującym skrzypem błotnym, który wytwarza pędy płonne z umieszczonymi na szczycie pędami zarodnikonośnymi oraz z bardziej okazałym skrzypem błotnym, posiadającym białawe międzywęźla. |
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka 1:5 | mączniak prawdziwy, choroby wywoływane przez grzyby glebowe | opryskiwać rośliny i glebę przez cały okres wegetacji co trzy tygodnie przez trzy dni, w czasie słonecznych dni przed południem |
Gnojówka 1:4 | wzmacnia rośliny, uzdrawia glebę | podlewać rośliny i glebę kilkakrotnie w okresie wegetacji |
Gnojówka fermentująca (4-5 dniowa) | przędziorki, miseczniki, tarczniki, mszyce | opryskiwać rośliny w czasie słonecznych dni przed południem |
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu) | mieszanina z gliną służy do zaprawiania korzeni kapusty | maczać korzenie kapusty przeciwko kile kapusty w razie potrzeby |
Wywar 1:4 | mączniak prawdziwy i rzekomy, rdze, parch jabłoni, kędzierzawość liści brzoskwini, zaraza ziemniaczana, septorioza pomidora | opryskiwać glebę i rośliny kilkakrotnie co 2-3 tygodnie |
Wywar 1:3 | szara pleśń | opryskiwać rośliny co trzy tygodnie przez trzy dni przed południem |
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżego lub 200g suchego ziela na 10l wody na 12h) | mszyce | opryskiwać rośliny w razie potrzeby |
Wyciąg 1:5 | wzmacnia rośliny (zobacz wywar 1:4) | opryskiwać rośliny kilkakrotnie w okresie wegetacji |
Napar 1:4 | uodparnia rośliny na mączniaki, zgnilizny, rdze, parch, kędzierzawość liści brzoskwini, zarazę ziemniaczaną na pomidorach | opryskiwać rośliny i glebę od końca marca do października co 2 tygodnie, zwłaszcza w wilgotne lata |
Napar 1:5 (1kg świeżego skrzypu i 0,5kg wrotyczu lub 200g suszu) | zmieszany w 1/3 z naparem z wrotyczu chroni przed mszycami, misecznikami, tarcznikami | opryskiwać rośliny po pojawieniu się szkodników |
Żywokost lekarski
Zbiór: w maju i czerwcu, na początku kwitnienia całe rośliny wraz z korzeniami; można użyć 200g ziela suszonego.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka 1:5 | mszyce | opryskiwać rośliny zapobiegawczo i przy porażeniu |
Gnojówka 1:10 | pobudza rośliny do wzrostu | podlewać glebę i rośliny w okresie wegetacji |
Gnojówka 1:20 | pobudza rośliny do wzrostu | opryskiwać rośliny w okresie wegetacji |
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżego lub 150g suszonego ziela na 10l wody na 48h) | stosować przy niedoborze potasu | opryskiwać rośliny i glebę w okresie wegetacji |
Wywar nierozcieńczony (proporcje jak dla wyciągu) | stosować przy niedoborze potasu | podlewać glebę w okresie wegetacji |
Wywar 1:4 (moczyć 10-12h, gotować 1-2h; przechowywać do miesiaca) | mszyce, miodówki, szkodniki kapustnych | opryskiwać rośliny w czasie pojawu |
Wrotycz pospolity
Zbiór: w lipcu-wrześniu zielone części roślin w czasie pełnego kwitnienia.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka nierozcieńczona | mrówki, pędraki | podlewać mrowiska i glebę w czasie pojawu |
Gnojówka 1:15 | mszyce | opryskiwać rośliny w czasie pojawu |
Wywar 1:5 (500g świeżego lub 75g suchego ziela na 10l wody na 24h, gotować 20 minut) | pchełki, mączlik szklarniowy, opuchlak truskawkowy, kwieciaki, roztocz truskawkowy, mrówki, mączniak prawdziwy | opryskiwać rośliny i glebę zapobiegawczo i przy porażeniu |
Napar 1:2 (300g świeżego lub 30g suszu na 10l wody) | połyśnica marchwianka, wgryzka szczypiorka, wciornastki, mszyce (wraz ze skrzypem), pachówka strąkóweczka (wraz z pokrzywą) | opryskiwać rośliny na krótko przed terminem lotu |
Wyciąg 1:2 (proporcje jak dla naparu) | śmietka cebulanka, wgryzka szczypiorka, mszyce, gąsienice namiotnikowate, bawełnice, gąsienice bielinków, owocówki, rdze | opryskiwać rośliny i glebę zapobiegawczo i przy porażeniu |
Bylica piołun
Zbiór: w lipcu-sierpniu górne, kwitnące części roślin.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka nierozcieńczona (500g świeżego lub 50g suchego ziela na 10l wody) | mrówki | polewać mrowiska w czasie pojawu |
Wyciąg nierozcieńczony (300g świeżych lub 30g suchych roślin na 10l wody) | odstrasza gryzonie i ślimaki | polewać nory i glebę w czasie pojawienia się szkodników |
Wyciąg 1:2 | owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, gąsienice zjadające liście | opryskiwać drzewa owocowe na krótko przed wylotem owocówek i w czasie pojawienia się gąsienic |
Wywar nierozcieńczony (proporcje jak dla wyciągu) | pchełki, mszyce, szpeciel jeżynowiec | opryskiwać młode rośliny zapobiegawczo przeciwko mszycom i pchełkom 2 razy w tygodniu oraz na początku kwitnienia i po kwitnieniu przeciwko jeżynowcowi |
Wywar 1:1 | liściożerne gąsienice motyli | opryskiwać zaatakowane drzewa owocowe w czerwcu i lipcu |
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu) | owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, śmietka cebulanka, śmietka kapuściana, połyśnica marchwianka | opryskiwać rośliny na krótko przed teriminem lotu oraz w czasie lotu |
Cebula jadalna
Zbiór: używać całych cebul i łusek. Preparaty z cebuli można mieszać z preparatami z czosnku.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka z łusek (20-50g łusek i zielonego szczypiorku na 1l wody na 4-7 dni) | roztocze, zaraza ziemniaczana na pomidorach | opryskiwać rośliny zapobiegawczo |
Wyciąg nierozcieńczony (200g łusek na 10l wody, zostawić na 3-4 dni) | przędziorki, mszyce, miodówki, skoczki | opryskiwać rośliny kilkakrotnie |
Wywar nierozcieńczony (75g cebul lub 500g łusek na 10l wody) | choroby grzybowe, zaraza ziemniaczana, przędziorki, mszyce | opryskiwać rośliny zapobiegawczo |
Napar nierozcieńczony (proporcje jak dla wywaru) | przędziorki, połyśnica marchwianka | opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie lotu muchówek |
Czosnek pospolity
Zbiór: używać ząbków czosnku, liści i/lub łusek. Preparaty z czosnku można mieszać z preparatami z cebuli.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka nierozcieńczona (75g ząbków, 500g świeżych lub 200g suchych liści i łusek na 10l wody) | połyśnica marchwianka | opryskiwać rośliny i glebę w czasie lotu muchówek |
Gnojówka 1:10 | wzmacniająco, przeciwko chorobom grzybowym | zapobiegawczo podlewać glebę wokół drzew owocowych |
Wyciąg nierozcieńczony (250g ząbków na 10l wody zmielić, mieszać, po 15 minutach odcedzić) | wielkopąkowiec porzeczkowy | opryskiwać krzewy porzeczki czarnej podczas pękania pąków i tuż po kwitnieniu |
Wyciąg nierozcieńczony | choroby grzybowe, połyśnica marchwianka, śmietki | opryskiwać rośliny zapobiegawczo wiosną i latem oraz przy porażeniu i w okresie lotu muchówek |
Wywar nierozcieńczony (200g ząbków na 10l wody, zmielić, zostawić na 24h, gotować 20 minut) | działa podobnie jak wyciąg | stosować jak wyciąg |
Napar nierozcieńczony (proporcje jak dla gnojówki) | choroby grzybowe, połyśnica marchwianka | opryskiwać rośliny zapobiegawczo kilkakrotnie w okresie lotu muchówek |
Pomidor
Zbiór: stosować zdrowe, zielone części rośliny, głównie liście i usuwane pędy boczne, także niedojrzałe owoce, korzenie.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka 1:10 (150g liści i pędów na 10l wody) | przyspiesza wzrost pomidorów | podlewać rośliny kilkakrotnie w okresie wegetacyjnym |
Wyciąg nierozcieńczony (150g liści i pędów na 10l wody na 2h) | rolnice, bielinek kapustnik, pachówka strąkóweczka | opryskiwać rośliny w czasie wylotu motyli |
Wyciąg z liści (400g liści zmielić, zalać wodą na 2-3h, przefiltrować i uzupełnić wodą do 10l) | mszyce, pluskwiaki różnoskrzydłe, wciornastki, drobne gąsienice, larwy pilarzowatych | opryskiwać rośliny dwukrotnie co 8-10 dni |
Wywar 1:4 (4kg świeżych roślin na 10l wody gotować 30 minut, odstawić na 2h) | mszyce, przędziorki, młode gąsienice zwójek i bielinków, tantniś krzyżowiaczek, pchełki, owocówki i mrówki | opryskiwać rośliny przy porażeniu |
Narecznica samcza/Orlica pospolita
Zbiór: zbierać liście paproci do końca czerwca.
Preparat/rozcieńczenie | Działanie | Stosowanie |
---|---|---|
Gnojówka nierozcieńczona (1kg świeżej lub 100g suchej orlicy pospolitej na 10l wody) | mszyce | opryskiwać rośliny, glebę, kompost wczesną wiosną przy porażeniu |
Gnojówka 1:10 (z orlicy pospolitej) | ślimaki, wzbogaca kompost w potas | podlewać glebę i rośliny w razie potrzeby |
Gnojówka nierozcieńczona (1kg świeżej lub 100g suchej narecznicy samczej na 10l wody) | bawełnica korówka, miseczniki, ślimaki | opryskiwać zimą rośliny lub podlewać glebę i rośliny w razie potrzeby |
Tabela ochrony
Nicienie
Rodzaj uszkodzenia | wyrośla na pędach, korzeniach, liściach; korzenie zamierają |
Szczególnie zagrożone rośliny | rośliny ozdobne (nicienie pędowe na floksach), róża na piaszczystych glebach, maliny, truskawka, ziemniak, marchew, pietruszka |
Środki zapobiegawcze | uprawa współrzędna, ściółkowanie, odchwaszczanie, chore części roślin należy niszczyć, najlepiej spalać |
Domowe sposoby ochrony | uprawa aksamitki (Tagetes) i nagietka (Calendula), przeciwko nicieniom korzeniowym |
Handlowe środki biologiczne | Gartendoktor (przeciwko nicieniom korzeniowym), odkaża glebę |
Plamistość liści
Rodzaj uszkodzenia | infekcja grzybowa lub bakteryjna, na liściach powstają różnorodne plamy, często liście zamierają |
Szczególnie zagrożone rośliny | seler, fasola, ogórek, czosnek, groch, truskawka, ostróżka |
Środki zapobiegawcze | uprawa współrzędna; usuwać od razu źródła infekcji, chore liście spalać |
Domowe sposoby ochrony | pomidory po posadzeniu opryskiwać chudym mlekiem przez trzy dni z rzędu; rośliny zamgławiać często naparem ze skrzypu podczas wilgotnej pogody |
Handlowe środki biologiczne | Bio-S, środek do pielęgnacji pomidorów; Neudo-Vital, preparat z glonów |
Bawełnica korówka
Rodzaj uszkodzenia | pod wełnistym, białym, woskowym nalotem brązowe mszyce, po zgnieceniu wydziela się brunatnoczerwony sok; mszyce uszkadzają korę i powodują tworzenie się narośli |
Szczególnie zagrożone rośliny | głównie jabłoń; rzadziej grusze, głóg, ognik, pigwa |
Środki zapobiegawcze | sadzić odporne odmiany, pielęgnować korę i pień; chronić bleskotki! krąg wokół drzewa obsiewać nasturcją |
Domowe sposoby ochrony | czyścić korę szczotką, wycinać zaatakowane gałęzie, opryskiwać wyciągiem z paproci lub roztworem mydła ze spirytusem |
Handlowe środki biologiczne | Preicobakt, Bio-Baumanstrich, stosować przed pękaniem pąków, gdyż zagrożone są pożyteczne organizmy, np. pszczoły; w zimie opryskiwać Promanalem lub Neudosanem |
Drutowce (larwy sprężyków)
Rodzaj uszkodzenia | obgryzanie korzeni i młodych roślin, wygryzanie dziur w marchwi i ziemniakach |
Szczególnie zagrożone rośliny | sałata, młode rośliny |
Środki zapobiegawcze | chronić naturalnych wrogów: kreta, ryjówki, biegacze, ptaki; spulchniać glebę |
Domowe sposoby ochrony | pułapki z połówki ziemniaka lub marchwi; sadzić sałatę jako roślinę chwytną, zwiędniętą sałatę ostrożnie wykopać i wyłapać larwy |
Pachówka strąkóweczka
Rodzaj uszkodzenia | podziurawione strąki, wewnątrz odchody, nasiona wyjedzone przez małe gąsienice |
Szczególnie zagrożone rośliny | groch i fasola |
Środki zapobiegawcze | siew wczesny lub późny, omijający okres lotu pachówki |
Domowe sposoby ochrony | rozsypywać wapno z glonów |
Handlowe środki biologiczne | piretroidy, oprysk wieczorem 2x pod koniec kwitnienia, ale efekt niepewny |
Kwieciak malinowiec
Rodzaj uszkodzenia | ryjkowiec, składa jaja w pąki kwiatowe i przekłuwa szypułki kwiatowe, pąki zasychają i opadają |
Szczególnie zagrożone rośliny | truskawka, malina, jeżyna |
Środki zapobiegawcze | ściółkowanie wiosną liśćmi paproci |
Domowe sposoby ochrony | chore pąki usuwać, opryskiwać rośliny i glebę po zbiorach naparem z wrotyczu |
Handlowe środki biologiczne | piretrody - z reguły jednak w biologicznych ogrodach ich się nie stosuje |
Pchełki ziemne
Rodzaj uszkodzenia | przeświecające miejsca wygryzione na liściach |
Szczególnie zagrożone rośliny | krzyżowe: kapusta, kalarepa, rzodkiewka i rzodkiew |
Środki zapobiegawcze | utrzymywać wilgotną glebę, susza sprzyja rozmnażaniu pchełek, ściółkować; uprawa współrzędna z sałatą i szpinakiem |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać odwarem z piołunu lub wrotyczu 2x w tygodniu; rozsypywać wapno z glonów lub mączkę skalną; kwitnące gałęzie janowca kłaść w międzyrzędzia |
Handlowe środki biologiczne | piretroidy stosować w ostateczności |
Rolnice (larwy sówkowatych)
Rodzaj uszkodzenia | szarobrunatne, grube gąsienice żerują nocą na korzeniach, pędach, młodych liściach; gąsienica po dotknięciu zwija się |
Szczególnie zagrożone rośliny | młode rośliny sałaty, kapusty, marchew, salsefia, astry, kwiaty letnie |
Środki zapobiegawcze | często motyczyć glebę, gąsienice zbierać, sadzić sałatę jako roślinę wabiącą |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać ziemię wokół roślin naparem z wrotyczu lub piołunu, najlepiej wieczorem |
Handlowe środki biologiczne | preparat z Bacillus thuringiensis |
Namiotnik
Rodzaj uszkodzenia | na pąkach, liściach ślady żerowania; małe gąsienice roją się w oprzędzie na liściach |
Szczególnie zagrożone rośliny | jabłoń, pigwa, śliwa, głóg, tarnina |
Środki zapobiegawcze | ochrona ptaków oraz gąsieniczników; do wrogów należą także drapieżne pluskwiaki i mucha rączyca |
Domowe sposoby ochrony | wycinać gałęzie z oprzędami, strząsać gąsienice; zmywać silnym strumieniem wody; zamgławiać roztworem spirytusowo-mydlanym |
Handlowe środki biologiczne | smarować pnie preparatami Preicobakt, Bio-Baumanstrich jesienią i wiosną; przy silnym zaatakowaniu opryskiwać preparatem z Bacillus thuringiensis, najlepiej przed zagęszczeniem liści |
Rdza gruszy
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, pomarańczowo-żółte plamy na górnej stronie liści, na dolnej małe wyrostki z zarodnikami |
Szczególnie zagrożone rośliny | grusza, przy czym żywicielem pośrednim jest jałowiec |
Środki zapobiegawcze | obserwować jałowce, wycinać zgrubienia w kształcie wrzeciona lub maczugi; niszczyć jałowce w bliskim sąsiedztwie gruszy |
Domowe sposoby ochrony | wzmacniająco działają odwary ze skrzypu, paproci lub cebuli i czosnku |
Handlowe środki biologiczne | zapobiegawczo opryskiwać jałowce i grusze preparatem z glonów; powtarzać wszystkie opryski po 10-14 dniach |
Szara pleśń
Rodzaj uszkodzenia | szary nalot pleśni na liściach i owocach; tkanka obumiera, powstają czerwono-brunatne plamy |
Szczególnie zagrożone rośliny | winorośl (z zaatakowanych pleśnią owoców powstają bardzo dobre wina), truskawka, malina, sałata, ogórek, pomidor, pelargonia, mieczyki, tulipany, narcyzy, cyklameny, piwonie |
Środki zapobiegawcze | zagrożenie występuje zwłaszcza w wilgotnych latach, pleśń poraża najpierw słabe rośliny; właściwa uprawa gleby, przewiewne stanowisko, ściółkowanie, odporne odmiany i unikanie przenawożenia |
Domowe sposoby ochrony | podlewać gnojówką ze skrzypu i pokrzywy, opryskiwać odwarem ze skrzypu; czosnek sadzić jako śródplon, chore rośliny niszczyć, truskawki ściółkować rozdrobnioną słomą |
Handlowe środki biologiczne | opryskiwać preparatem z glonów, Bio-S, Bio-Blatt, Neudo-Vital |
Rdza wejmutkowo-porzeczkowa
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, na dolnej stronie liści porzeczek powstają żółte, później rdzawo-brunatne plamy i pęcherzyki, liście opadają; żywicielem pośrednim są sosny, mające na korze pęcherzykowate i pomarańczowe utwory |
Szczególnie zagrożone rośliny | czarna porzeczka, sosny o 5. igłach w pęczku (wejmutka) |
Środki zapobiegawcze | unikać sąsiedztwa sosen, sadzić piołun; chore liście wcześnie zrywać i niszczyć; dbać o przewiewne stanowisko |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać wiosną odwarem z piołunu, często naparem ze skrzypu |
Handlowe środki biologiczne | opryskiwać preparatem Bio-S, Neudo-Vital |
Stonka ziemniaczana
Rodzaj uszkodzenia | liście zjedzone aż do pędów, szkody wyrządzają chrząszcze czarne w żółte paski i ich czerwonawo-żółte larwy |
Szczególnie zagrożone rośliny | głównie ziemniak, czasami pomidor, lulek, pokrzyk wilcza jagoda |
Środki zapobiegawcze | wrogami są biegaczowate, zdrowe rośliny są rzadziej atakowane, dlatego należy zapewnić dostatek próchnicy w glebie |
Domowe sposoby ochrony | zbierać chrząszcze, jaja, larwy; liście opylać wapnem z glonów lub mączką skalną, dla wzmocnienia podlewać gnojówką z pokrzywy; ściółkować liśćmi paproci |
Handlowe środki biologiczne | opryskiwać wyciągiem z glonów dla wzmocnienia; Spruzit-Staub tylko przy masowym pojawieniu, Novodor (preparat z Bacillus thuringiensis |
Parch ziemniaka
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, powstają brunatne, popękane plamy na bulwach |
Szczególnie zagrożone rośliny | ziemniak |
Środki zapobiegawcze | używać zdrowe sadzeniaki; unikać zmęczenia gleby stosując odpowiedni płodozmian; zbyt duża zawartość wapnia w glebie sprzyja porażeniu przez grzyb |
Domowe sposoby ochrony | pozostaje jedynie zapobieganie |
Nasionnica trześniówka
Rodzaj uszkodzenia | larwy występują w miąższu, owoce gniją; szkodnik występuje w zasadzie tylko w łagodnym klimacie |
Szczególnie zagrożone rośliny | wszystkie odmiany czereśni, zwłaszcza podczas ciepłej pogody, jedynie odmiany wczesne są mniej atakowane |
Środki zapobiegawcze | sadzić wczesne odmiany czereśni, uszkodzone owoce od razu zebrać i zniszczyć; ściółkowany krąg wokół drzewa sprzyja jego odporności |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać naparem z piołunu około 3 tygodnie po kwitnieniu, co zapobiega składaniu jaj, jest to jednak możliwe tylko dla małych drzew |
Handlowe środki biologiczne | żółte tablice lepowe rozwieszać do okresu lotu, między majem a lipcem |
Śmietka kapuściana
Rodzaj uszkodzenia | larwy żerują w korzeniach i szyjce korzeniowej, liście zwisają i roślina obumiera |
Szczególnie zagrożone rośliny | kapustne, rzodkiew, buraki, gorczyca |
Środki zapobiegawcze | nie sadzić roślin w okresie lotu śmietki (koniec kwietnia do początku maja); rozsadę sadzić głęboko i obsypywać; zakładać siatki; uprawiać współrzędnie pomidory, ściółkować silnie pachnącymi ziołami |
Domowe sposoby ochrony | zakładać kołnierze; pędy smarować papką z gliny, podlewać gnojówką z ziół; rozsypywać popiół drzewny , mączkę skalną, wapno z glonów; niszczyć zaatakowane rośliny; w razie potrzeby zastosować oprysk roztworem mydła |
Handlowe środki biologiczne | przede wszystkim należy zapobiegać i obserwować młode rośliny kapusty, z handlowych preparatów można rozsypać Biośrodek do opylania warzyw |
Kiła kapusty
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, zarodniki przez wiele lat pozostają w glebie; na korzeniach występują narośla i guzy |
Szczególnie zagrożone rośliny | kapustne, rzodkiew, rzodkiewka, lewkonia, dziko rosnące krzyżowe |
Środki zapobiegawcze | spulchniać i wapnować glebę; w dołki pod rozsadę sypać wapno z glonów, korzenie rozsady zanurzać w mieszaninie odwaru ze skrzypu i gliny; nie siać gorczycy jako nawozu zielonego! stosować urozmaiconą uprawę współrzędną, używać cebuli i pora jako przedplonu; chore rośliny należy niszczyć |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać naparem ze skrzypu, podlewać gnojówką z liści młodej kapusty |
Handlowe środki biologiczne | przy silnym porażeniu kilkakrotnie opryskać środkiem Bio-S w krótkich odstępach czasu; w dołki pod rozsadę można zastosować Kohl-Fit; najważniejsze jednak jest kilkuletnie zmianowanie |
Pryszczarek kapustnik
Rodzaj uszkodzenia | żerują larwy owada, liście sercowe wykrzywiają się i skręcają, kapusta nie tworzy główki |
Szczególnie zagrożone rośliny | wszystkie kapustne |
Środki zapobiegawcze | zmianowanie i uprawa współrzędna z pomidorami i selerem; opylać zasiewy wapnem z glonów a w odpowiednim czasie rozciągnąć siatkę lub włókninę |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać roztworem szarego mydła |
Handlowe środki biologiczne | w razie potrzeby opryskiwać piretroidami 3x w tygodniu liście sercowe młodych roślin, w okresie lotu owada, od końca maja do początku czerwca |
Bielinek kapustnik, Bielinek rzepnik
Rodzaj uszkodzenia | gąsienice motyli szkieletują liście |
Szczególnie zagrożone rośliny | kapustne, rzepak, buraki, lewkonia, dzikie krzyżowe |
Środki zapobiegawcze | chronić gąsieniczniki; uważać na żółte kokony poczwarek tego gatunku!; uprawiać współrzędnie pomidory, seler i szpinak; glebę okryć gałązkami ligustru |
Domowe sposoby ochrony | zapobiegawczo opryskiwać naparem z piołunu, naparem z wrotyczu lub odwarem z liści pomidora; rozsypywać wapno z glonów; jaja i młode gąsienice zbierać |
Handlowe środki biologiczne | przy silnym pojawie zastosować opryski preparatem z Bacillus thuringiensis (np. Neudorffs Raupenspritzmittel) |
Kędzierzawość liści
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, liście są pofałdowane i skędzierzawione, pędy natomiast zniekształcone |
Szczególnie zagrożone rośliny | brzoskwinia, czasami migdał i morela |
Środki zapobiegawcze | stosować kompost i ściółkę wokół drzewa, uprawiać tam nasturcję i czosnek; niszczyć bezzwłocznie chore liście |
Domowe sposoby ochrony | jesienią opryskiwać drzewa i glebę naparem ze skrzypu i gnojówką z pokrzywy |
Handlowe środki biologiczne | jesienią opryskiwać preparatem Bio-S lub Neudo-Vital, zimą można zastosować wodę szklaną |
Zaraza ziemniaka
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa powodująca brunatne plamy na liściach i łodygach, nać obumiera; na bulwach brunatnoszare plamy, pod nimi zgnilizna; owoce pomidora stają się brunatnozielone lub czarniawe, twardnieją |
Szczególnie zagrożone rośliny | pomidor, ziemniak, papryka |
Środki zapobiegawcze | sadzić zdrowe sadzeniaki, nie stosować podatnych odmian (Bintje!); szybko usuwać porażone części roślin i niszczyć, daleko od siebie uprawiać pomidory i ziemniaki; liście pomidorów chronić przed wilgocią, podlewać jedynie glebę |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać i podlewać odwarem z pokrzywy, rozsypać wapno z glonów i mączkę skalną; pomidory można opryskać chudym mlekiem lub naparem z łusek czosnku i cebuli; często stosować zapobiegawczo odwar ze skrzypu |
Handlowe środki biologiczne | porażone rośliny opryskiwać preparatem Bio-S 2-3x w tygodniu, stosować opryski preparatem Neudo-Vital i preparatem z glonów, wzmacniającymi liście; najlepiej zapobiegać |
Wgryzka szczypiorka
Rodzaj uszkodzenia | na liściach ślady żeru, chodniki wewnątrz roślin, liście sercowe obumierają |
Szczególnie zagrożone rośliny | por, cebula |
Środki zapobiegawcze | uprawa współrzędna z marchwią i selerem; gąsienice i jaja należy zbierać; we właściwym czasie można rozpiąć siatkę nad młodymi roślinami |
Domowe sposoby ochrony | wycinać uszkodzone liście, co jest bardzo skutecznym zabiegiem, larwy w chodnikach zgniatać |
Handlowe środki biologiczne | w ostateczności można opryskiwać preparatem z Bacillus thuringiensis lub piretroidami |
Turkuć podjadek
Rodzaj uszkodzenia | podgryza korzenie i bulwy, ale zjada także szkodliwe owady i robaki |
Szczególnie zagrożone rośliny | młode i wczesne zasiewy |
Środki zapobiegawcze | chronić naturalnych wrogów: ryjówki, szpaki, kosy, krety |
Domowe sposoby ochrony | rozkopać korytarze, niszczyć gniazda; zakopać równo z ziemią słoiki jako pułapki |
Handlowe środki biologiczne | Ameisenöl wlany do korytarzy płoszy zwierzęta silnym zapachem; piretroidy stosować tylko w ostateczności, wlewając do korytarzy |
Mączniak prawdziwy
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, rozprzestrzenia się podczas słonecznej pogody; na liściach pojawia się mączysty nalot, przedwcześnie zasychają |
Szczególnie zagrożone rośliny | drzewa owocowe, głównie jabłoń, agrest, winorośl, truskawka, także ogórek, groch, róże, astry, ostróżka, floksy |
Środki zapobiegawcze | stosować odmiany odporne, na przewiewnym stanowisku; chore części roślin od razu usuwać i niszczyć |
Domowe sposoby ochrony | zapobiegawczo opryskiwać naparem ze skrzypu, czosnku; opryskiwać roztworem siarczku potasu i mydła |
Handlowe środki biologiczne | przy porażeniu opryskiwać preparatem Bio-S, Bio-Blatt, Mehltaumittel lub Milsana |
Mączniak rzekomy
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa atakująca w lata mokre; na górnej stronie liści występują biało-żółte plamy pleśni, na stronie dolnej białoszary nalot grzybni |
Szczególnie zagrożone rośliny | róże, winorośl, kapustne, szpinak, cebula, sałata, ziemniak, pomidor |
Środki zapobiegawcze | spulchniać glebę, dbać o przewiewne stanowisko, stosować odporne odmiany; chore części roślin bezzwłocznie niszczyć |
Domowe sposoby ochrony | podlewać gnojówką z pokrzywy, zapobiegawczo opryskiwać naparem ze skrzypu |
Handlowe środki biologiczne | zapobiegawczo można zastosować Bio-S, preparat z glonów lub Neudo-Vital |
Połyśnica marchwianka
Rodzaj uszkodzenia | w korzeniach czerwono-brunatne chodniki, marchew cuchnie, liście przebarwiają się i obumierają |
Szczególnie zagrożone rośliny | marchew, rzadziej pietruszka, seler, pasternak, trybula, koper, kminek |
Środki zapobiegawcze | uprawa współrzędna z cebulą, porem i szczypiorkiem; otwarte, przewiewne stanowisko, bez świeżego obornika; wczesny siew, rozpinanie siatek |
Domowe sposoby ochrony | w międzyrzędziach kłaść silnie pachnące zioła, np. wrotycz, koperek, lawendę; stosować napar z ziół lub odwar z czosnku i cebuli od połowy maja do sierpnia co 2-3 tygodnie na wschody roślin |
Handlowe środki biologiczne | Biośrodek do opylania warzyw i/lub Etermut do marchwi rozpylać nad rzędami |
Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych i pestkowych
Rodzaj uszkodzenia | rozpowszechniona choroba grzybowa, wierzchołki pędów zasychają, na owocach pojawiają się żółtobrunatne pierścienie, owoce ulegają mumifikacji |
Szczególnie zagrożone rośliny | drzewa owocowe pestkowe i ziarnkowe |
Środki zapobiegawcze | sadzić pod drzewami chrzan; chore owoce i gałęzie niszczyć |
Domowe sposoby ochrony | podczas kwitnienia opryskiwać naparem z chrzanu |
Handlowe środki biologiczne | zapobiegawczo i przy pierwszych objawach opryskiwać preparatem Bio-S; w ostateczności można zastosować preparaty miedziowe podczas kwitnienia, ze względu jednak na szkody ekologiczne, nie zaleca się ich |
Mozaika
Rodzaj uszkodzenia | na liściach pojawiają się żółtawe lub ciemne plamy, pstrokate jak mozaika; niekiedy pojawiają się guzki |
Szczególnie zagrożone rośliny | ogórek, dynia, melon, cukinia, pomidor, fasola, mieczyki |
Środki zapobiegawcze | sadzić rozsadę wolną od wirusa i odmiany odporne; niektóre mszyce przenoszą wirus, dlatego należy chronić rośliny przed nimi; narzędzia należy starannie czyścić, chore rośliny natomiast bezzwłocznie niszczyć |
Domowe sposoby ochrony | zapobiegawczo można opryskiwać chudym mlekiem |
Handlowe środki biologiczne | nie ma środków bezpośrednio zwalczających mozaiki wirusowe; zapobiegawczo działają preparaty Bio-S i preparaty miedziowe |
Owocówka jabłkóweczka
Rodzaj uszkodzenia | z początku na owocach pojawiają się małe jaja, następnie larwy drążą chodniki w miąższu owocu i w gnieździe nasiennym, w otworach wyjściowych pojawiają się odchody |
Szczególnie zagrożone rośliny | głównie jabłoń, rzadziej grusza i morela |
Środki zapobiegawcze | chronić organizmy pożyteczne: ptaki, nietoperze, gąsieniczniki; spady od razu zbierać; zakładać opaski chwytne lub około 20 cm od ziemi pułapki-kołnierze z tektury falistej (gdzie kryją się gąsienice), pułapki kontrolować i systematycznie usuwać |
Domowe sposoby ochrony | pod koniec maja można zapobiegawczo opryskiwać rośliny naparem z piołunu i naparem z wrotyczu, zapach preparatów tłumi wabiący zapach jabłek i drażni owady przy składaniu jaj |
Handlowe środki biologiczne | przy silnym zaatakowaniu można opryskiwać preparatem z Bacillus thuringiensis lub piretroidami |
Owocówka śliwkóweczka
Rodzaj uszkodzenia | w skórce owoców pojawiają się otwory, na owocach ślady żerowania, odchody w chodnikach; owoce przedwcześnie opadają |
Szczególnie zagrożone rośliny | śliwa |
Środki zapobiegawcze | ochrona organizmów pożytecznych: skorków, omomiłków, drapieżnych chrząszczy, muchy rączycy, złotooków, gąsieniczników i pająków |
Domowe sposoby ochrony | zaatakowane owoce należy zbierać; na pniach można zakładać opaski chwytne |
Handlowe środki biologiczne | starajmy się unikać stosowania handlowych preparatów, piretroidów, gdyż są niebezpieczne także dla organizmów pożytecznych! |
Rdza
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, na liściach pojawiają się rdzawobrunatne plamy |
Szczególnie zagrożone rośliny | seler, fasola, porzeczki, róże, malwy |
Środki zapobiegawcze | używać zdrowych odmian, ściółkować, stosować uprawę współrzędną; unikać moczenia liści (deszczownie!) |
Domowe sposoby ochrony | zbierać i niszczyć chore liście; często powtarzać oprysk odwarem ze skrzypu, w przypadku zaatakowania także naparem z wrotyczu; rozsypywać mączkę skalną |
Handlowe środki biologiczne | SPS, Neudo-Vital |
Zamieranie pędów malin
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, na pędach pojawiają się fioletowe lub czerwono-brunatne plamy, następnego roku kora pęka a pędy zamierają |
Szczególnie zagrożone rośliny | maliny |
Środki zapobiegawcze | maliny należy traktować jako rośliny leśne, którymi są w istocie: wymagają kwaśnego odczynu gleby, ściółkowania liśćmi, słomą ewentualnie korą, wilgotności; należy także unikać gęstego stanu roślin i regularnie wycinać porażone pędy |
Domowe sposoby ochrony | na początku zaobserwowania choroby należy zacząć na zmianę opryskiwać rośliny co 14 dni odwarem ze skrzypu, odwarem z pokrzywy i odwarem z rumianku zmieszanymi z niewielką ilością naparu z wrotyczu; w cięższych przypadkach można zmienić stanowisko dla roślin |
Handlowe środki biologiczne | zapobiegawczo można zastosować wiosną i jesienią Preicobakt, Bio-Baumstrich, Neudosan |
Skorupik jabłoniowy
Rodzaj uszkodzenia | na gałęziach i pniu pojawiają się tarczki, uszkodzona tkanka drewna powoduje zamieranie gałęzi; na owocach jabłoni i gruszy pojawiają się czerwone plamy wskutek ssania |
Szczególnie zagrożone rośliny | drzewa owocowe, głównie jabłoń, śliwa, grusza, także oleander i laur |
Środki zapobiegawcze | należy corocznie malować pnie; ochrona organizmów pożytecznych, zwłaszcza bleskotek |
Domowe sposoby ochrony | pnie należy oczyszczać, na roślinach ozdobnych można rozgniatać szkodniki, liście można obmyć ługiem mydlarskim (roztworem) |
Handlowe środki biologiczne | można zastosować Preicobakt, Bio-Baumanstrich, Neudosan, ale silniejsze środki wyrządzają więcej szkody niż pożytku |
Zgorzel podstawy łodygi
Rodzaj uszkodzenia | zgorzel powodują różne infekcje grzybowe, czasem bakteryjne: na szyjce pojawiają się ciemne przewężenia; rośliny w pewnym momencie przewracają się i zamierają |
Szczególnie zagrożone rośliny | głównie siewki i młode rośliny takich gatunków jak: kapusta, sałata, ogórek, kwiaty, zioła |
Środki zapobiegawcze | nawozić glebę dojrzałym kompostem i mączką skalną; stosować tylko zdrowy materiał siewny, czyścić pojemniki pod rozsady; nie siać i nie sadzić zbyt gęsto; inspekty wietrzyć i stosować zmianowanie roślin |
Domowe sposoby ochrony | glebę i siewki opryskiwać naparem ze skrzypu |
Handlowe środki biologiczne | opryskiwać preparatem Bio-S i dla wzmocnienia wyciągiem z glonów |
Przędziorek chmielowiec, Przędziorek owocowiec
Rodzaj uszkodzenia | górna powierzchnia liści w plamki srebrzyste i brązowe; na dolnej pojawia się delikatny oprzęd z małymi roztoczami; silnie zaatakowane liści usychają i opadają; Przędziorek owocowiec żyje bez oprzędu na dolnej stronie liści, wyraźnie rzucają się w oczy jego czerwone jaja na gałęziach lub pędach |
Szczególnie zagrożone rośliny | fasola, ogórek, dyniowate, truskawka, krzewy jagodowe, chryzantemy, dalie, hortensje, róże, malwy, rośliny szklarniowe, nektaryna, morela, brzoskwinia dla przędziorka chmielowca oraz jabłoń, śliwa, orzech, porzeczki, agrest, malina dla przędziorka owocowca |
Środki zapobiegawcze | należy chronić naturalnych wrogów: drapieżne roztocze, pluskwiaki, chrząszcze, gąsieniczniki, złotooki, pryszczarki, biedronki, pająki; trzeba stosować zrównoważone nawożenie, ściółkować, opadłe liście zbierać; często wietrzyć szklarnie i inspekty; starannie pielęgnować kręgi wokół drzew a pnie drzew malować |
Domowe sposoby ochrony | opryskiwać odwarem ze skrzypu, wrotyczu i piołunu lub naparem z czosnku; opylać mączką skalną; dla wzmocnienia roślin stosować gnojówkę z pokrzywy i preparat z glonów |
Handlowe środki biologiczne | Neudosan, w ostateczności można zastosować zimowe opryskiwanie Promanalem lub piretroidami; w szklarni można użyć zakupionych roztoczy drapieżnych |
Czarna plamistość liści róży
Rodzaj uszkodzenia | choroba grzybowa, na liściach pojawiają się okrągłe, czarnobrunatne plamy, podobne do gwiazdy z promieniami; liście masowo żółkną i opadają |
Szczególnie zagrożone rośliny | róża |
Środki zapobiegawcze | usuwać chore liście, dobierać odmiany do stanowiska, stosować odpowiednią dla róż uprawę gleby i nawożenie |
Domowe sposoby ochrony | można rozsypać popiół drzewny, opryskiwać naparem ze skrzypu, liście opylać mączką skalną; między różami można sadzić czosnek |
Handlowe środki biologiczne | w razie porażenie kilkakrotnie po kolei można zastosować Bio-S, Neudo-Vital, preparat z glonów i preparaty roślinne |
Krocionogi
Rodzaj uszkodzenia | żywią się martwą materią organiczną i dopiero w przypadku jej braku żerują na roślinach i owocach |
Szczególnie zagrożone rośliny | truskawka, cebula, ogórek, kiełki grochu i fasoli, kwiaty |
Środki zapobiegawcze | najważniejsze jest nawożenie kompostem! rośliny można opylać mączką skalną |
Domowe sposoby ochrony | można wyłapywać nadmiar krocionogów pod przewrócone doniczki lub połówki od ziemniaków |
Handlowe środki biologiczne | krocionogi głównie są pożyteczne, gdyż mają udział w tworzeniu próchnicy; jedynie w przypadku wilgotnych lat mogą stać się plagą |
Wciornastki
Rodzaj uszkodzenia | na liściach pojawiają się jasne, pstrokate plamki, spodnia część liści jest mazista |
Szczególnie zagrożone rośliny | groch, cebula, ogórki, czasem mieczyki, zwłaszcza podczas ciepłej pogody |
Środki zapobiegawcze | zmianowanie roślin, przewiewne stanowisko, równomierna wilgotność, wczesne terminy siewu |
Domowe sposoby ochrony | jesienią należy starannie oczyścić bulwy mieczyków |
Handlowe środki biologiczne | można zastosować piretroidy, ale najważniejsze są biologiczne zabiegi uprawowe |
Mączlik szklarniowy
Rodzaj uszkodzenia | na dolnej stronie liści pojawiają się kolonie białych, latających owadów, pojawiają się plamy po ssaniu i często dodatkowo grzyby sadzaki |
Szczególnie zagrożone rośliny | głównie rośliny w szklarniach, pomieszczeniach, inspektach: pomidor, ogórek, fuksja, pelargonia, pierwiosnki; na zewnątrz np. kapusta |
Środki zapobiegawcze | dbać o wietrzenie upraw pod osłonami; chronić pająki i gąsieniczniki |
Domowe sposoby ochrony | zagony kapusty opryskiwać naparem z wrotyczu, rośliny podlewać gnojówką z pokrzywy; nie zostawiać luzem resztek kapusty na polu |
Handlowe środki biologiczne | w szklarni stosować gąsieniczniki lub żółte tablice lepowe, opryskiwać preparatem Neudosan o preparatem z glonów |
Śmietka cebulanka
Rodzaj uszkodzenia | larwy żerują na łuskach i wewnątrz cebul, cebule ostatecznie gniją |
Szczególnie zagrożone rośliny | cebula, por, czosnek, szczypiorek |
Środki zapobiegawcze | uprawa wraz z marchwią; roślin nie uprawiać po silnie pachnących nawozach, świeżych obornikach; siać późno unikają okresu lotu od końca kwietnia do maja, nad zagonem rozciągnąć siatkę lub włókninę |
Domowe sposoby ochrony | 2x w tygodniu opryskiwać naparem z wrotyczu lub piołunu; opylać dymkę wapnem z glonów lub mączką skalną; uszkodzone rośliny niszczyć |
Handlowe środki biologiczne | można zastosować Biośrodek do opylania warzyw |
Źródło: Wikibooks . Treść udostępniana na licencji GNU Free Documentation License
Autor: Wikibooks