W badaniach poświęconych homeopatii dotykamy granic poznania, co nie oznacza, że tracimy z oczu postawę racjonalną, czy warsztat naukowy, przeciwnie staramy się znaleźć doskonalsze metody badawcze, których ciągle brakuje. Zaskakujące wyniki tych badań są szeroko dyskutowane na łamach czasopism naukowych, chociaż w świetle współczesnych teorii naukowych pozostają niewytłumaczalne, podobnie jak niegdyś zaćmienie słońca.
Homeopatia rozwinęła się na przełomie XVIII i XIX wieku jako system terapeutyczny oparty na stosowaniu niskich dawek różnych substancji zgodnie z zasadą: „podobne powinno być leczone podobnym”. Przeprowadzono szereg badań właściwości fizykochemicznych wysoko rozcieńczonych wodnych roztworów substancji, z których sporządza się leki homeopatyczne. Wskazują one niezbicie, że termoluminescencja świetlna tych roztworów różni się zdecydowanie i w sposób powtarzalny od właściwości wody, chociaż roztwory te są tak rozcieńczone, że praktycznie powinny zawierać samą wodę. Te rozcieńczenia mogą być tak duże, że według wszelkiego prawdopodobieństwa, że zawierają zaledwie pojedyncze molekuły, lub w ogóle nie pozostaje w nich żadna cząsteczka substancji rozcieńczanej. Opinia, że takie roztwory posiadają specyficzną aktywność jest istotą kontrowersji dotyczących homeopatii.
Granice poznania
W 1796 roku, Samuel Hahnemann, humanista, farmaceuta, żyjący w tej samej epoce, co Avogadro, pisząc „Esej dotyczący nowych zasad poznawania właściwości substancji leczniczych” (Essai sur un nouveau principe pour connaître les vertus curatives des substances médicinales), stał się autorem pierwszych publikacji badań doświadczalnych i naukowych w dziedzinie tworzenia leku homeopatycznego. W ten sposób, na kilka lat przed Claudem Bernardem, otworzył drogę dla farmakologii klinicznej. Homeopatia mogłaby zatem stać się awangardą współczesnej farmakopei, gdyby nie towarzyszący jej od początku sceptycyzm świata nauki, który wynika z braku przesłanek teoretycznych, wyjaśniających mechanizm działania wysokich rozcieńczeń badanych leków - rozcieńczeń kontrowersyjnych, gdyż stawiających pod znakiem zapytania granice poznania współczesnej nauki.
Współczesność
W ciągu ostatnich lat nastąpił znaczący rozwój badań naukowych, mających na celu wykluczenie elementów fanatyzmu, dogmatyzmu i wszelkich cech ezoterycznych z koncepcji i praktyki leczenia homeopatycznego. Celem tych badań jest również obiektywizacja i próby zrozumienie szczególnego mechanizmu działania tych leków. Obecnie ilość pacjentów, którzy uczestniczyli w kontrolowanych badaniach klinicznych leków homeopatycznych znacznie przekracza ogólną liczbę 20 tysięcy osób. Liczba badań poświęconych ocenie skuteczności leków homeopatycznych jest również duża i stale rośnie, przy czym należy przyznać, że nie wszystkie z nich są najwyższej jakości.
Wśród najbardziej obiecujących kierunków rozwoju badań klinicznych leków homeopatycznych należy wymienić:
- Alergie, katar sienny
- Schorzenia układu oddechowego, ostre infekcje górnych dróg oddechowych i grypę
- Ostre biegunki
- Zastosowania leków homeopatycznych w leczeniu lęku i stanów niepokoju
- Schorzenia reumatologiczne
Współczesne metody prowadzenia badań w pełni odpowiadają standardom kontrolowanych, randomizowanych badań klinicznych, z zastosowaniem metody podwójnie ślepej próby, w porównaniu do placebo (placebo – substancja nieaktywna farmakologicznie lub sposób terapii obojętny leczniczo) lub leku referencyjnego.
Dotychczas przeprowadzono ponad 200 takich badań w dziedzinie homeopatii, a także sporządzono kilka ich systematycznych przeglądów. Większość z nich opiera się na małej liczbie pacjentów i jest narażona na niską ocenę ze względu na siłę argumentów statystycznych.
Kontrowersje
Prowadzenie badań klinicznych w dziedzinie homeopatii napotyka na szereg specyficznych problemów i budzi wiele kontrowersji. Po pierwsze, dyskutuje się wiele na temat, czy homeopatia wykazuje jakikolwiek inny efekt niż efekt placebo. Sceptycy głoszą, że homeopatia nie może działać, gdyż stosuje się w niej roztwory rozcieńczone do tego stopnia, że nie pozostaje w nich już nawet pojedyncza cząsteczka rozpuszczonej substancji. Inni oponenci twierdzą, że większość badań klinicznych przeprowadzanych dla określenia skuteczności homeopatii nie jest reprezentatywna dla typowej praktyki homeopatycznej, ponieważ polega na badaniu efektów podania tego samego, pojedynczego leku dla wielu chorych, co nie uwzględnia koniecznego w leczeniu homeopatycznym indywidualnego doboru leków. Z tego powodu dochodzi do konieczności upraszczania diagnozy wyłącznie do dominujących objawów klinicznych, co może ograniczać efektywność leczenia.
Nadzieje i pytania
Na zlecenie władz ochrony zdrowia w Unii Europejskiej i w Stanach Zjednoczonych wyniki dotychczasowych, opublikowanych prób klinicznych dotyczących skuteczności leczenia homeopatycznego, zostały ocenione według różnych procedur w trzech kolejnych metaanalizach, wykonanych przez niezależne grupy badawcze. Głównym celem badaczy było potwierdzenie lub odrzucenie tezy, że efekt leczenia homeopatycznego to efekt placebo. Teza, że leczenie homeopatyczne to placebo została odrzucona, a jej efekt leczniczy potwierdzony. Wymowa zdecydowanej większości prac jest jednoznaczna- nie jest to placebo, choć ze względu na to, że nie znamy mechanizmu działania leków homeopatycznych, wielu sceptykom trudno jest się z tym pogodzić.
Próby kliniczne są niezbędne do dokonania oceny skuteczności leczenia, ale dla lepszego zrozumienia mechanizmu działania leków homeopatycznych konieczne jest zastosowanie innych metod doświadczalnych, które mogłyby odpowiedzieć na następujące pytania:
- Czy można badać ewentualną skuteczność leku homeopatycznego na komórkach lub zwierzętach?
- Czy można opisać procesy enzymatyczne, których działanie jest wówczas modyfikowane?
- Czy można przeprowadzić klasyczne badania farmakologiczne nad substancjami w wysokich rozcieńczeniach?
Wyniki przeprowadzonych i opublikowanych doświadczeń dostarczają twierdzących odpowiedzi na te pytania. Dowiedziono, że homeopatyczne rozcieńczenia aspiryny podwyższają krzepliwość krwi, co sprzyja tworzeniu się zakrzepów i zatorów i zapobiega krwawieniom. Natomiast homeopatyczne rozcieńczenia pyłków traw korzystnie zmieniają reakcję immunologiczną chorego, co sprawia, że mogą one służyć jako lek odczulający w alergiach wziewnych, takich jak katar sienny czy astma oskrzelowa. W przypadku homeopatycznych rozcieńczeń histaminy, stwierdzono, że niektóre z nich działały one hamująco na aktywację reakcji alergicznej, odpowiedzialnej między innymi za powstawanie odczynów skórnych, inne zaś takiego działania nie miały.
Zaobserwowana regularność występowania działania hamującego pozwoliła na opracowanie matematycznego modelu tego zjawiska. Fakt ten jest trudny do zinterpretowania przy obecnym stanie wiedzy.
W świetle współczesnych badań, powtarzalny charakter aktywności biologicznej wysokich rozcieńczeń został potwierdzony poprzez liczne badania doświadczalne prowadzone z zastosowaniem różnych technik doświadczalnych. Są one szeroko dyskutowane na łamach czasopism naukowych, chociaż ich zaskakujące rezultaty są niewytłumaczalne w świetle współczesnych teorii naukowych.
Mechanizm działania leków homeopatycznych przekracza granice poznania współczesnej nauki.
dr Bożena Ryczkowska
Źródło: http://www.naturalnamedycyna.pl
Licencja: Creative Commons - użycie niekomercyjne - bez utworów zależnych