• İran’da kadınlara yönelik idamların sayısı her yıl artış gösteriyor. NCRI Kadın Komitesi’nin raporuna göre, 2025 yılının başından bu yana en az 38 kadın idam edildi. Yalnızca son iki ayda 14 kadın idam edildi; bu da ortalama her 4 günde 1 kadının idam edildiği anlamına geliyor.

REWŞAN DENİZ

 

İran’daki rejim, 2025’in ilk dokuz ayında yaklaşık bin 175 mahkumu idam etti. İran Ulusal Direniş Konseyi (NCRI) Kadın Komitesi’nin Eylül 2025 raporuna göre, bu infazların 38’i kadınlara, 7’si çocuklara yönelik gerçekleşti; sadece Temmuz ve Eylül ayları arasında ise 14 kadın, yani ortalama her 4 günde 1 kadın idam edildi.

 

Velayet-i Fakih (teokratik yüce veli) olarak Hamaney’in doğrudan denetimi altında işleyen dini rejimin yargı sistemi, siyasi mahkumları, kadınları ve toplumun yoksul kesimlerini adil yargılama olmadan darağacına gönderiyor. Şu anda, Karaj’daki Qezel Hesar Hapishanesinde binlerce mahkum idam sırası bekliyor.

 

Eşi görülmemiş artış

* NCRI Kadın Komitesi’ne göre, 2025’in başından bu yana en az 38 kadın İran’da idam edildi.

 

* 30 Temmuz ile 30 Eylül arasında rejim 14 kadını idam etti, bu da her 4 günde 1 kadın idam edildiği anlamına geliyor.

 

* Önceki yıllarla karşılaştırıldığında -2022’de 15, 2023’te 26, 2024 ise 34 kadın idam edilmişti- bu rakamlar, İran’daki kadın infazlarında eşi görülmemiş bir artışı ve kadınlara yönelik baskının yoğunlaştığını gösteriyor.

 

*  2007’den bu yana en az 300 kadın idam edildi, bu da dini rejimi kadın idamlarında dünya rekoru sahibi yapıyor.

 

* Bu eşi görülmemiş infaz dalgasında rejim, yalnızca kendi kadın idam rekorlarını kırmakla kalmadı, aynı zamanda her ay toplam infaz sayısını da artırdı. 2022’de toplam infaz sayısı yaklaşık 578 iken, 2023’te 850, 2024’te bin oldu ve 2025’in sadece ilk 9 ayında yaklaşık bin 175 kişi idam edildi.

 

Ülke genelinde idam cezasına karşı güçlü ve büyüyen bir hareket var. Bu hareketin öncülüğünü, 52 cezaevinde 88 hafta boyunca her Salı idam cezalarını protesto etmek için açlık grevi yapan mahkumlar yapıyor.

 

NCRI’dan uluslararası topluma çağrı

NCRI Kadın Komitesi, uluslararası toplumu ve insan hakları savunucularını aşağıdaki acil ve kararlı adımları atmaya çağırıyor:

 

* Kadın ve siyasi tutsaklara yönelik idamların durdurulmalı.

 

* Kadın mahkumların acil ve tam tıbbi bakıma erişiminin garanti edilmesi ve ihmalle ölümlerin önlenmeli.

 

* Özellikle kadınlar için işkence merkezi olarak bilinen Varamin’deki Kaçak Hapishanesi acil denetlenmeli.

 

* Dini rejim uluslararası insan hakları standartlarına uymaya zorlanmalı.

 

 

* * *

 

 

‘Beyaz İşkence’ ile yavaş ölüm

Rejimin mahkumları öldürmek için kullandığı bir diğer taktik, "beyaz işkence" ya da tıbbi bakıma erişimin reddedilmesi. Geçtiğimiz ay, bu politika birkaç kadın mahkumun hayatını kaybetmesine neden oldu.

 

Karçak Hapishanesi, kadın tutsaklara yönelik ağır istismarların sembolü olarak kötü bir üne sahip. Aşırı kalabalık, temel ihtiyaçların (içme suyu dahil) ciddi eksikliği ve özellikle tıbbi hizmetlerin olmaması ile biliniyor.

 

Üç mahkum yaşamını yitirdi

16-25 Eylül tarihleri arasında, tıbbi tedavi reddi veya hastaneye sevk gecikmeleri nedeniyle Karçak’ta en az üç kadın mahkum yaşamını yitirdi:

 

* Sümeyye Reşidi: Epilepsi hastası siyasi tutsak, yanlış ilaçlar verilerek ve hastaneye sevki geciktirilerek hayatını kaybetti.

 

* Cemile Azizi: Kalp krizi belirtileri görmezden gelindi ve hücresinde hayatını kaybetti.

 

* Soudabeh Asadi ve Maryam Shahraki: Tıbbi bakım reddi nedeniyle yaşamlarını yitirdiler.

 

Tedavi edilmiyorlar

Karçak’ta aralarında Maryam Akbari Monfared’in de bulunduğu onlarca kadın mahkum, kanser gibi ciddi hastalıklara rağmen tedavi göremiyor. Listelenen isimler sadece dışarı sızan vakalar. Çok daha fazlası rejim tarafından gizleniyor veya intihar olarak gösteriliyor. Şu anda, Karçak Hapishanesinde, çoğu 60’lı ve 70’li yaşlarda olan düzinelerce kadın siyasi mahkum -Shiva Esmaeili, Fatemeh Ziaii, Marzieh Farsi, Parvin Mir Asan, Zahra Safaei ve Maryam Akbari Monfared gibi- tedavi edilmiyor.

 

 

 

* * *

Bu çılğınlığa müdahale edin

 

Uluslararası Af Örgütü’nün Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölge Direktör Yardımcısı Hüseyin Baoumi, Birleşmiş Milletler (BM) üye devletlerine, İran’da 2025 yılında rekor seviyelere ulaşan idam cezalarına karşı acil ve koordineli bir müdahale çağrısında bulundu. Baoumi’nin açıklamaları, BM Genel Sekreteri’nin 16 Ekim 2025’te sunduğu İran raporunun ve BM Özel Raportörü ile BM Bağımsız İran Araştırma Misyonu’nun 30 Ekim 2025’te BM Genel Kurulu Üçüncü Komitesi’ne vereceği ortak brifing öncesinde geldi.

 

Baoumi, İran’da 2025’in başından bu yana binden fazla kişinin idam edildiğini, bu rakamın günde ortalama dört infaza denk geldiğini belirtti. 2022’deki ‘Jin Jiyan Azadî’ serhildanından bu yana, İran makamlarının idam cezasını muhalefeti bastırmak, halk arasında korku yaratmak ve ötekileştirilmiş toplulukları cezalandırmak için bir silah olarak giderek daha fazla kullandığını vurguladı.

 

Baoumi, İran’da ciddi insan hakları ihlalleri için sistematik dokunulmazlığın devam ettiğini belirterek, devletleri evrensel yargı yetkisi altında cezai soruşturmalar başlatmaya ve suçlu bulunan yetkililer için tutuklama emri çıkarmaya çağırdı. “İran’daki bu kasvetli durum, ciddi ve koordineli bir uluslararası müdahale gerektiriyor” dedi.