De Unesco heeft vrijdag besloten het Groot Barrièrerif bij Australië, het grootste koraalrif ter wereld, nog even niet tot ‘bedreigd werelderfgoed’ uit te roepen. Australië heeft door intensief lobbyen twee jaar uitstel weten te bedingen. Wat heeft dat voor consequenties? Vijf vragen.
Wat heeft de Unesco vrijdag besloten?
Het Groot Barrièrerif staat al veertig jaar op de Werelderfgoedlijst van de Unesco (de culturele afdeling van de Verenigde Naties), een Michelingids voor culturele en natuurlijke schatten die naast internationale status ook veel economische voordelen biedt, vooral voor het toerisme. Vorige maand kondigde het werelderfgoedcomité echter aan het rif te willen afwaarderen tot de sublijst van ‘bedreigd werelderfgoed’, het voorportaal van totale verwijdering van de lijst (zoals het Victoriaanse havenfront van Liverpool deze week overkwam).
Volgens het comité, nu voorgezeten door China, doet Australië te weinig om het rif te beschermen tegen de gevolgen van de klimaatverandering. In 2014 kreeg het land, dat zwaar achterblijft met klimaatbeleid, daar al een reprimande voor. Vrijdag in Fuzhou liep het met een sisser af. Australië kreeg gedaan dat de eventuele afwaardering tot 2023 wordt uitgesteld. In de tussentijd komt een commissie inspecteren hoe de impact van de opwarming wordt bestreden. 17 van de 21 landen in het comité stemden voor, alleen Noorwegen was tegen.
Het valt met dat Groot Barrièrerif dus wel mee?
Toch niet. Dat het grootste koraalrif-ecosysteem ter wereld nog niet bedreigd héét, wil niet zeggen dat het niet bedreigd ís. De opwarming van het klimaat heeft grote gevolgen voor koraalriffen wereldwijd, ook voor het Groot Barrièrerif. Hogere temperaturen en verzuring van het zeewater verzwakken de koraalpoliepen. Onderzeese hittegolven in 2016, 2017 en 2020 leidden tot massale verbleking en afsterving van het koraal. Tweederde van het 2.300 km lange rif is al beschadigd. Volgens onderzoekers zal 70 tot 90 procent van het rif afsterven als de temperatuur met (nog eens) 1,5 graad stijgt. Wordt het 2 graden, dan zal het rif helemaal verdwijnen.
Het Groot Barrièrerif wordt overigens door meer gevaren bedreigd dan de opwarming alleen. Australië breidt zijn steenkoolmijnbouw uit en legt daarvoor langs de noordoostkust grote haventerminals aan. Sediment van de bouwactiviteiten, lozingen door de scheepvaart en andere watervervuiling schaden het koraal. Ook de druk van de toeristische sector, via plezierjachten, duikers en snorkelaars, vormt een belasting voor het rif.
Hoe kijken ze er in Australië tegenaan?
Australië verzet zich al jaren tegen een afwaardering van het Groot Barrièrerif, uit vrees voor de economische gevolgen. Als de toeristen wegblijven komen duizenden banen in gevaar. De rechtse regering van Australië sprak bij monde van milieuminister Sussan Ley, verwijzend naar voorzitter China, van een “politiek gemotiveerd” besluit dat Australië moest dwingen tot meer klimaatactie. En dat terwijl het Groot Barrièrerif het “best beheerde rif” ter wereld is, aldus Ley. Volgens recent, niet door de Unesco meegenomen onderzoek gaat het juist een stuk beter met het rif. Australië nodigde onlangs een aantal EU-ambassadeurs uit om te komen snorkelen en te zien hoe goed het zorgt voor het rif. Ook werden landen belobbyd om de afwaardering niet te steunen. Met succes.
Was er toch ook politiek in het spel?
Uiteraard. Het is een illusie te denken dat het Chinese voorzitterschap uitsluitend de belangen van het rif voor ogen had. China heeft grote economische en geopolitieke belangen in de Stille Oceaan en raakt daarbij geregeld in conflict met Australië en Nieuw-Zeeland, die zich verzetten tegen de Chinese opmars in hun deel van de wereld. Bovendien is China zelf niet bepaald een koraalvriend. Het land heeft zijn eigen riffen verwoest, blaast ze in de Zuid-Chinese Zee op om kunstmatige marinebases te vestigen en is vanwege de onverzadigbare behoefte van Chinese consumenten naar smakelijke rifvissen, zeekomkommers en haaienvinnen de grootste aanjager van de plundering van koraalriffen wereldwijd. China legde zich vrijdag overigens gewoon bij de uitkomst neer.
Wat gaat er nu gebeuren?
Het uitstel van twee jaar (tot 2023) is fijn voor de Australische regering, maar niet voor het Groot Barrièrerif, zoals onder meer Greenpeace vrijdag na het besluit teleurgesteld constateerde. Een afwaardering tot Bedreigd erfgoed had een krachtig signaal kunnen zijn aan de wereldgemeenschap dat het voor de natuur vijf voor twaalf is, in de aanloop naar twee belangrijke VN-toppen (over biodiversiteit in Kunming in oktober, en over klimaat in Glasgow in november) die moeten bepalen of de mensheid de planeet in 2100 nog een beetje gezond kan houden.
Toch kan de discussie wellicht bijdragen aan een gedragsverandering in Australië en wereldwijd. Want als we zelfs het grootste en mooiste koraalrif ter wereld niet kunnen redden, wat dan wel? Een afwaardering was niet zozeer een straf geweest als wel een aansporing het beter te doen, betoogde de Australische koraalonderzoeker Jodie Rummer deze week. “Het is de wake-upcall die we in Australië nodig hebben om onze uitstoot te verlagen en ons te committeren aan klimaatneutraliteit.” Hoe dan ook: de reservetijd voor het rif gaat nu in.