Opinie

Val autistisch ICT-talent niet lastig met brainstormsessie

Martine Muller is interim-directeur Nederlandse Vereniging voor Autisme.

Mensen met autisme werken vaak én graag in sectoren waar nu een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten is: de ICT en de zorg. Dit is dan ook hét moment om iets te doen aan de hoge werkloosheid onder deze groep. Niet alleen kent de ICT een recordaantal onvervulde vacatures, ook de zogeheten ‘energietransitie’ loopt gevaar door een tekort aan installateurs van warmtepompen en zonnepanelen.

Volgens de Britse autisme-expert Simon Baron-Cohen hebben opvallend veel mensen met autisme talent voor techniek. Ze zijn goed in systemizing, het herkennen van wetten en patronen die ten grondslag liggen aan een systeem. Ook kunnen ze zich langer concentreren op taken met veel herhaling, zoals het testen van software. Voor alle duidelijkheid: mensen met autisme werken niet alleen in de techniek. Volgens het Nederlands Autisme Register (NAR) werken ze zelfs twee keer zo vaak in de zorg. Ook deze sector kampt met een gigantisch personeelstekort.

Hoewel de economie ‘op volle toeren’ draait, hebben veel mensen met autisme en een normale tot hoge intelligentie nog altijd de grootste moeite betaald werk te vinden. Volgens het NAR is 54 procent van hen werkloos, tegen nog geen 5 procent van de Nederlandse beroepsbevolking.

1 procent    van de bevolking heeft autisme. Hun sociale intuïtie is niet goed ontwikkeld

7 procent  van de kinderen met autisme (onder de 16 jaar) volgt helemaal geen onderwijs

De reden hiervoor is dat mensen met autisme – ruim 1 procent van de bevolking – op bepaalde vlakken minder goed functioneren. Hun sociale intuïtie, en daarmee samenhangende sociale vaardigheden, is doorgaans niet goed ontwikkeld. Klein verschil met enorme gevolgen.

Wat ook niet helpt, is dat velen een problematische schooltijd achter de rug hebben en veelal niet beschikken over een diploma dat past bij hun intelligentie en vaardigheden; 7 procent van de kinderen met autisme onder de 16 jaar volgt zelfs helemaal geen onderwijs.

Veel mensen met autisme zijn, kortom, niet die spontane, sociaal behendige, flexibele werknemers met een indrukwekkend cv waar de vacatures om vragen. Gezien de krapte op de arbeidsmarkt is het hoog tijd dat bedrijven dit ideale plaatje loslaten. Dit is hét moment om ook mensen met autisme of een andere ‘gebruiksaanwijzing’ een betaalde baan te bieden.

Sociaal ondernemen

Dankzij talloze projecten op het gebied van sociaal ondernemen, zoals ‘Autisme werkt wel’, is het inmiddels glashelder wat veel mensen met autisme nodig hebben: een rustige en vaste werkplek, duidelijke instructies en realistische verwachtingen op sociaal vlak. Ook is bekend wat werkgevers hiervoor terug krijgen: loyale en eerlijke medewerkers die zich goed kunnen specialiseren. En die, niet onbelangrijk, vaak lang bij een bedrijf blijven als zij het naar hun zin hebben.

Hoopvol is dat steeds meer bedrijven zich volledig richten op werknemers met autisme. Denk aan AutiTalent, ITvitae, Specialisterren en Swink. Dit idee is overgewaaid uit Denemarken waar ICT’er Thorkil Sonne – vader van een zoon met autisme – al in 2004 Specialisterne(‘Specialisten’) oprichtte voor ICT-consultants met autisme. In plaats van een sollicitatiegesprek krijgen sollicitanten bij dit internationaal opererende bedrijf een assessment met Lego Mindstorms.

Gebrek aan zelfvertrouwen

Zo wordt niet alleen gezocht naar hun talent, maar ook naar de omstandigheden waaronder zij het beste functioneren. Specialisterne helpt nu het Duitse ICT-bedrijf SAP ervoor te zorgen dat in 2020 minimaal 1 procent van de werknemers bestaat uit mensen met autisme.

In plaats van naar ervaring en diploma’s, kijken ‘speciale’ bedrijven eerst naar het daadwerkelijke niveau. Ze schrikken niet van een gebrek aan zelfvertrouwen. Andere organisaties zijn nu aan zet. Jongeren die van speciale scholen komen, worden in „verreweg de meeste gemeenten” aan hun lot overgelaten, meldt Aart van der Gaag op autisme.nl. Hij is aanjager van ‘garantiebanen’ namens de werkgeverskoepels VNO-NCW, MKB Nederland en LTO. „Veel gemeenten denken: deze jongeren wonen thuis, hebben geen uitkering, waarom zouden we er energie in steken?”

Autisten ook aan zet

Ook mensen met autisme zijn aan zet. Openheid over hun diagnose, hun sterke en minder sterke kanten, vergroot de kans op een baan. Werkgevers willen weten wie ze in huis halen, maar krijgen nu nauwelijks informatie over kandidaten met een beperking – behalve dat het hun ontbreekt aan ervaring en startkwalificatie. Om begrijpelijke redenen vertelt het UWV niet wie over welke diagnose beschikt, terwijl steeds meer bedrijven wél op zoek zijn naar mensen met autisme. Van der Gaag zegt op lezingen: „Ik zie nog gebeuren dat wij over een poosje een tekort aan autisten hebben.”

Ook werkgevers moeten bij zichzelf te rade gaan. Welbeschouwd hebben werknemers met autisme helemaal geen onredelijke wensen.

Opvallend veel mensen zonder autisme willen ook dolgraag een vaste en rustige werkplek, duidelijkheid over hun werkzaamheden en geen onnodige stress. Is het écht nodig dat bij een bedrijf iedereen beschikt over goed ontwikkelde sociale vaardigheden? Naar verluidt waren die in het vermaarde NatLab van Philips vrijwel afwezig, terwijl daar toch grote doorbraken zijn bereikt.

Het bedrijfsleven heeft zichzelf in een knellend format geperst waarin werkelijk talent soms van secundair belang lijkt. Een goed voorbeeld is een Brabants automatiseringsbedrijf dat enkele jaren geleden besloot om een briljante student met autisme na een volgens het bedrijf zelf „zeer succesvolle stage” niet aan te nemen. Een van de belangrijkste redenen was dat de verlegen jongen niet uit de verf kwam tijdens de brainstormsessies die bij het bedrijf immens populair waren. Ik roep alle bedrijven en de overheid oproepen om mensen met autisme een kans te geven op de arbeidsmarkt. Zij zullen niet teleurgesteld worden.