Sarcoptes scabiei - Świerzbowiec ludzki
Rozwój
Świerzb, zwany czasami przez lekarzy Acarodermatitis, jest szeroko rozpowszechnioną chorobą pasożytniczą skóry wywołana przez świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei hominis variatio).
Samica, przebywająca na skórze człowieka, w 4-5 dni po zapłodnieniu drąży kilkucentymetrowe korytarze w obrębie warstwy rogowej naskórka, gdzie składa jaja w liczbie po 1-3 dziennie, w ciągu swego życia 20-60 jaj
Jaja są kształtu owalnego i bardzo duże w porównaniu do wielkości samicy; mają bowiem wymiary 0,15x0,1 mm. Po upływie 3-5 dni z jaj wykluwają się 6-nożne larwy , które wychodzą na powierzchnię skóry i mogą zarażać nowych żywicieli. Larwy te, o wymiarach 0,11-0,14 mm drążą następnie w skórze korytarze, linieją i przeobrażają się w 8-nożne nimfy, tzw. protonimfy o długości ok. 0,16 mm, które znowu wychodzą na powierzchnię i są formą inwazyjną dla człowieka. Nimfy drążą nowe korytarze i po dwóch dniach następuje drugie linienie i zróżnicowanie płciowe powstałych nimf II-go stadium - są to tzw. deutonimfy.
Samce na tym etapie kończą swój rozwój, natomiast żeńskie deutonimfy (o długości 0,22 - 0,25 mm) kopulują z samcami, po czym linieją po raz trzeci i przekształcają się w osobniki żeńskie w pełni dojrzałe.
Samice różnią się więc od samców między innymi tym, że w swym rozwoju przechodzą dwa stadia nimfy.
Cykl życiowy świerzbowca, od jaja do postaci dorosłej trwa 8 - 15 dni. Samce żyją na powierzchni skóry i tylko w celu zapłodnienia samic mogą wnikać do korytarzy. Samice żyją na żywicielu 3 - 6 tygodni; poza nim zaś przeżywają 10 - 14 dni. Jaja są odporne na zmiany warunków środowiska zewnętrznego.
Świerzb jest spowodowany świerzbowcem ludzkim (Sarcoptes scabiei hominis variatio).
W wyniku reakcji układu odpornościowego w czasie trzech do sześciu tygodni pojawiają się pęcherzyki, wysypka, grudki wypełnione treścią ropną lub surowiczą, strupy i przeczosy. Silny, zwłaszcza w porze nocnej, świąd zmusza do drapania się, co może doprowadzić do zainfekowania strupów, ran po zadrapaniach i ropni.
Czynniki wywołujące zachorowanie
Samice świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei variatio hominis) są wielkości od 0,3 do 0,5 mm i czasem widoczne gołym okiem, jako czarne kropki. Kopulacja z mniejszym samcem (0,21 do 0,29 mm) odbywa się na powierzchni skóry. Samce roztocza giną po kopulacji
Na skórze pacjentów ze zdrowym układem odpornościowym występuje zwykle nie więcej niż 10 - 12 roztoczy. Pacjenci, którzy mają słabszy układ odpornościowy, jak bardzo młode lub starsze osoby, a także osoby ze współistniejącymi chorobami, takimi jak AIDS, mogą być nosicielami ponad 1 mln roztoczy. Zapadają one na najcięższą postać tej choroby zwaną Scabies crustosa lub świerzbem norweskim (hiperkeratotycznym).
Objawy
Charakterystycznym objawem jest silny, dokuczliwy świąd nasilający się szczególnie w godzinach wieczornych i w nocy. W wyniku reakcji układu odpornościowego pojawiają się, pęcherzyki (łac. Skabies bullosa - świerzb pęcherzowy), krosty, grudki wypełnione treścią ropną lub surowiczą, strupki, zaczerwienienia i zrogowacenia naskórka.
U pacjentów otrzymujących leki immunosupresyjne (np. krem z glikokortykosteroidów w leczeniu ostrej fazy wyprysku atopowego) tłumione są również reakcje immunologiczne na roztocze świerzbowca i niewiele objawów jest widocznych.
Wydrążone przez roztocze kanaliki są widoczne pod lupą lub mikroskopem optycznym jako podłużne grudki (guzki) w kształcie przecinka lub łuku. Klasyczne obszary skóry, na których można znaleźć kanaliki to przestrzenie pomiędzy palcami rąk i nóg, okolice pępka, pachwiny, pachy, brodawki sutkowe i ich otoczki, okolice narządów płciowych i odbytu.
U niemowląt i małych dzieci, u których skóra jest cieńsza, objawy występują również na powierzchni dłoni, stóp oraz pleców.
Na pierwszy rzut oka objawy u niemowląt i małych dzieci wyglądają podobnie do objawów atopowego zapalenie skóry (neurodermitis). Dlatego wymagana jest dokładna diagnoza.
Częstość zachorowania
W Europie Środkowej świerzb występuje zwłaszcza u dzieci, rodziców, personelu pielęgniarskiego i osób przyjmujących leki immunosupresyjne.
Epidemie występują zwykle w placówkach pobytu dziennego lub całodobowego, takich jak żłobki, internaty, bursy, akademiki, placówki dla bezdomnych, więzienia, zakłady opiekuńczo-lecznicze czy pielęgnacyjno-opiekuńcze i szpitale. W domach opieki i szpitalach epidemia zazwyczaj zaczyna się od zarażonego pacjenta, od którego zaraża się personel, przenosząc chorobę dalej na innych pacjentów. Zakażeni pacjenci mają najczęściej obniżoną odporność w wyniku przyjmowanych leków, wieku lub choroby (AIDS). W przypadku braku szybkiego rozpoznania i zwalczenia choroby, liczba chorych w takich placówkach szybko wzrasta.
Szacuje się, że około 300 milionów ludzi na świecie jest dotkniętych świerzbem. Statystyki częstości występowania świerzbu w poszczególnych krajach nie są dostępne. W obozach dla uchodźców i wśród bezdomnych dzieci żyjących na ulicy świerzb jest chorobą endemiczną.
U osób starszych, cierpiących jednocześnie na wiele chorób, które przebywają w zakładach opiekuńczych, zachorowania na świerzb stale wzrastają.
Diagnoza
Ponieważ pierwsze objawy są widoczne dopiero po około 4 tygodniach, nocny świąd jest ważną wskazówką.
W celu potwierdzenia rozpoznania konieczne jest dokładne badanie przez lekarza dermatologa. Lekarz powinien posiadać mikroskop optyczny (dermatoskop), przy pomocy którego może zbadać skórę chorego. Przy odpowiednim powiększeniu widoczne są zarówno kanaliki jak i roztocze.
Czasami udaje się kaniulą wyekstrahować roztocze z kanalika. Za pomocą specjalnych mikroskopowych metod doświadczony lekarz może rozpoznać świerzbowca. W innej metodzie specjalną tak zwaną "ostrą łyżką" Partscha zeskrobuje się górne łuski skóry i również bada pod mikroskopem.
Objawy skórne i ewentualne nadkażenia utrudniają czasami znalezienie kanalików świerzbowca. Z tego powodu zdarzają się błędne diagnozy. Dlatego w wyjątkowych przypadkach konieczny jest niewielki zabieg chirurgiczny, ażeby pobrać próbkę skóry i poddać ją badaniom histologicznym.
Dermatoskop, powiększenie 10 - 20x
Dermatoskop video
Nowość, dermatoskop, przystawka do IPHONE
Po zdiagnozowaniu zakażenia i przypisaniu odpowiedniego leczenia i jego zakończeniu, należy przeprowadzić kontrolę skutków leczenia za pomocą w/w narzędzi diagnostycznych. Brak roztoczy oznacza koniec leczenia.
DIAGNOSTYKA CHAŁUPNICZO - DOMOWA
Wygląda jak wojownik z gwiezdnych wojen, podkolorowany photoshopem
Początki działalności
Tu jest typowy kanał pod skórą
Ten kanał jest bardziej widoczny
Ostrzejszy przebieg choroby
Ekstremum - AIDS i brak ochrony immunologicznej (świerzb norweski)
NARZĘDZIA DO DOMOWO CHAŁUPNICZEJ DIAGNOSTYKI
Lupa zwana mikroskopem kieszonkowym 60x w rzeczywistości jakieś 30x.
Zastępuje dermatoskop. Dostępna na portalach handlowych za 20 - 50 zł
Mikroskop USB, można podłączyć do laptopa, powiększenie 10 - 500x Dostępny na portalach
Zastępuje dermatoskop video. Cena 100 - 300 zł
LECZENIE
Leki
1 - Benzoesan benzylu − organiczny związek chemiczny, ester benzylowy kwasu benzoesowego.
Używany w stężeniu 10% (Novoscabin skin protect) lub stężeniu 25% ( Novoscabin)
2 - Permetryna – syntetyczny organiczny związek chemiczny zaliczany do insektycydów trzeciej generacji.
Uzywana najczęściej w postaci maści 5% do aplikacji na skórę lub roztworów wodnych 0.2 - 0.5% do oprysków.
Ze względu na bardzo powszechne użycie, wzrasta odporność świerzbowca na ten specyfik.
3 - Crotamiton
Używany w stężeniu 10% w postaci maści lub płynu.
4 - Lindan (γ-heksachlorocykloheksan) – organiczny związek chemiczny, jeden z izomerów heksachlorocykloheksanu.
Używany w postaci maści, w stężeniu 3 - 10% wycofany z użytku ze względu na neurotoksyczność.
5 - Malation – organiczny związek chemiczny z grupy estrów kwasów fosforowych i pochodnych kwasu bursztynowego.
Używany najczęściej w postaci płynu o stężeniu 0.5% do zwalczania wszawcy, świerzbu.
6 - Sulfiram, monosulfiram, powszechna nazwa Tetmosol
Używany najczęściej w postaci mydła medycznego o nazwie Tetmosol, czasami w postaci kremu.
7 - Maść Wilkinsona (łac. Unguentum Wilkinsoni, syn. Unguentum antisepticum, Unguentum sulfuratum compositum)
Maść mająca zastosowanie głównie w leczeniu świerzbu, znacznie rzadziej w leczeniu łuszczycy. Sporządzana w recepturze aptecznej.
Leki ziołowe
1 - Bylica piołun (Artemisia absinthium L.)
2 - Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.)
Zewnętrznie intrakt świeży sok z glistnika może być wykorzystany do leczenia opryszki, gruźlicy skóry, kłykcin, brodawek, trudno gojących się ran, hemoroidów, świerzbu, nużycy oraz do usuwania piegów lub plam na skórze. Stosowany też jest w postaci nalewki.
3 - Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.)
W zwalczaniu świerzbowca, wrotycz stosowany jest w postaci wyciągu, przez zalanie ciepłą wodą zielonych roślin w ilości 300g na 10l wody, lub w postaci suszu, 30g na 10l wody do kąpieli lub w postaci nalewek w zestawach do nacierania skóry
Dezynsekcja
W celu eliminacji możliwości powtórnego zakażenia świerzbowcem, leczeniu powinni poddać się wszyscy domownicy oraz osoby z najbliższego otoczenia chorego. Zaleca się aby ubrania, bielizna oraz pościel, które były wykorzystane w okresie zakażenia, poddane zostały praniu chemicznemu lub praniu w wysokiej temperaturze. Nie powinno się korzystać z nich przez dwa tygodnie po zakończeniu leczenia.
Postępowanie
- dokładnie odkurzyć całe mieszkanie odkurzaczem z workiem papierowym. Worek zapakować szczelnie w folię.
- dywany zwinąć, zapakować w folię i odstawić na co najmniej dwa tygodnie.
- podłogi dokładnie umyć mopem z użyciem środka odkażającego.
- umyć z dodatkiem środka odkażającego wannę, sedes, bidet.
- konsekwentnie przecierać środkiem odkażającym zakażone miejsca.
- meble, materace, wykładziny podłogowe spryskać dokładnie 0.5% roztworem permetryny lub dokładnie przykryć folią malarską. Przykrycie folią mebli stosuje się zamiast oprysku permetryną. Po opryskaniu folia nie jest konieczna.
- Ubrania i pościel która mogły być używane w czasie zakażenia, a nie będą używane w okresie leczenia, spakować w worki foliowe na okres kwarantanny wynoszący minimum dwa tygodnie.
- należy pamiętać o odkażeniu takich rzeczy jak pluszaki, pędzle kosmetyczne, rękawice, czapki, buty poprzez oprysk permetryną, wymrażanie lub minimum dwutygodniową kwarantannę.
- Przygotować odzież niezbędną na okres leczenia i trzymać ją oddzielne w workach plastikowych lub pojemniku, aby nie mieszać z odzieżą wolną od zakażenia.
Leczenie
Zazwyczaj miejscowe leczenie jest wystarczające. Lekiem z wyboru jest permetryna. Permetryna jest środkiem owadobójczym i pajeczakobójczym z grupy pyretroidów. W postaci maści 5% Infectoscab lub odpowiedników.
Postępowanie
- obciąć paznokcie u rak i nóg.
- wziąć staranny prysznic i dokładnie osuszyć ciało. Ręcznik należy wyprać w temperaturze 60°C.
- dobrym sposobem na przyspieszenie leczenia jest porządne wyszorowanie skóry czymś szorstkim w czasie kąpieli przed nałożeniem maści. Zmyjemy dużo pasożytów i otworzymy dostęp dla permetryny która ma problem z dotarciem do samic ukrytych pod skórą.
- nałożyć maść na całe ciało. Należy pamiętać przede wszystkim o przestrzeniach między palcami rąk i stóp, fałdach skóry, sutkach, pachach, miejscem za uszami, jak również okolicach pępka, pachwin i odbytu.
- w razie potrzeby nałożyć maść powtórnie w ciągu kilku dni.
- wyprać pościel, ręczniki i wszelkie używane sztuki odzieży w temperaturze co najmniej 60°C. Odzież, która nie toleruje takiej temperatury należy zapakować w zamknięty plastikowy worek i pozostawić na cztery dni w zamrażarce, lub wynieść na balkon na dwa tygodnie. Bardzo polecanym sposobem jest suszenie odzieży w suszarce w temperaturze powyżej 60°C
- osoby, które są w bliskim kontakcie z zakażonym pacjentem powinny również zastosować takie środki ostrożności, nawet jeśli objawy u nich nie występują.
- po zastosowaniu powyżej opisanego jednokrotnego postępowania, pacjent już nie zaraża i może znowu przebywać w miejscach publicznych.
- w celu objawowego leczenia zapalenia skóry lekarz może przepisać odpowiedni lek.